Browsing by Author "Aksoy, Nüzhet Berrin"

Now showing 1 - 20 of 27

1850 & 1950 yılları arasında Türkiye'de çevirinin fen bilimleri alanındaki bilimsel terminolojinin gelişimindeki etkisi
(2015) Beyaz, Ekrem; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bu yüksek lisans tezinde, Cumhuriyetin ilk yılarındaki terim üretme çalışmalarında çevirinin Türkiye'de terminoloji oluşumuna ne kadar katkısı olduğu gösterilmektedir. Fikir ve edebiyat alanlarında olduğu gibi fen bilimleri alanında da Doğu medeniyetlerinden bir hayli etkilenmiş olan Osmanlı Devleti, 20'nci yüzyıla değin varlığını sürdürmüştür. Hiç kuşku yok ki, bu yıkılışta bilimsel gelişmelere ayak uyduramama da önemli rol oynamaktadır. Bütün bilgi ve bilim gücünü Fars ve Arap kaynakları üzerinden sağlayan Osmanlı alimleri, Batıdaki rönesans ve sonrasında meydana gelen hızlı bilimsel ve kültürel gelişmelerin oldukça gerisinde kalmıştır. Devletin son 150 senesinde birtakım çabalar gösterilmesine karşın, o günkü alimler arasında bir görüş birliği olmadığı için bu çabalar sonuçsuz kalmıştır. Mustafa Kemal Atatürk'ün cumhuriyeti ilan etmesi ve Türkiye Cumhuriyeti'ni kurmasıyla ülkede bilim, kültür ve sanat alanında batılılaşma gerekliliği doğmuştur. Bu yenileşme ve çağdaşlaşma döneminde dilde de yenilikler söz konusu olmuş ve bilimin anlaşılabilmesinde çok önemli olan terminoloji konusunun üzerinde özellikle durulmuştur. Bu konuda dilin daha iyi anlaşılabilmesi ve incelenmesi için kurulmuş Türk Dil Kurumu'nun ve üniversitelerin büyük katkıları olmuştur. Bu çalışmada terminoloji çalışmalarında çevirinin önemi üzerinde durulmaktadır.
AB metinlerinin çevirisinde iletişimsel ve anlamsal çeviri metodları üzerine bir çalışma
(2014) Karaaslan, Aslıhan; Aksoy, N. Berrin; English Translation and Interpretation
insan haklarının ve uluslararası kanunların entegrasyonunu amaçlayan barış hareketi, ekonomik kalkınma, insanlar arasında karşılıklı saygı ve karşılıklı anlayış gibi değerler dillerarası ve kültürler arası iletişimin geliştirilmesi Birliğin çokdillilik politikası kapsamında gerçekleştirilmektedir. Gerek resmi dillere ait orjinal metinlerde gerekse bu metinler ile çevirilerinin arasında olması gereken eşdeğerlik Avrupa Birliği'nin dil politikasını şekillendirmektedir. Bu çalışmada, genel çeviri yöntemleri olarak bilinen İletişimsel ve Anlamsal Çeviri Yöntemleri, Avrupa Birliği metinlerinin işlevselliğinin yani bilgi verici özelliğinin de göz önünde bulundurularak Türkçe'ye ve diğer dillere çevrilmesi sürecinde kullanılan dinamik, biçimsel ve işlevselci yaklaşımların ve bunlara bağlı stratejilerin hedef metin içerisindeki etkileri örneklerle ve karşılaştırma yoluyla anlatılmıştır. Bu tez yabancılaştırma ve yerlileştirme olarak isimlendirilen çeviri yaklaşımlarına atıfta bulunularak 'Hibrit (Melez) Çeviri Yönteminin' AB metinlerinin çevirisinde uygulanabilirliği ve etkinliğine dayanmaktadır. Anahtar Sözcükler: 1. AB'nin Dil Politikası, 2. Çokdillilik 3. İletişimsel Çeviri Yöntemi 4. Anlamsal Çeviri Yöntemi 5. Eşdeğerlik 6. Hibrit (Melez) Çeviri Yöntemi
Avrupa Birliği sürecinde Türkçe ve İngilizce bankacılık ve finans terimlerinin uyumu üzerine bir çalışma
(2016) Aybar, Funda; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Küreselleşen dünyamızda, ülkeler arasındaki etkileşimle birlikte, ekonomiler birbirleri ile sürekli artan bir seviyede ilgilidirler. Bankacılık ve finans alanındaki küresel gelişmeler, finans literatürüne yeni kelimelerin, kavramların ve terminolojinin girmesine neden olmaktadır. Küresel ekonomi ile bütünleşmek için bu terminolojinin etkin bir biçimde anlaşılması ve kullanılması büyük önem taşımaktadır. Dolayısıyla, yenilikler ve gelişmeler nedeni ile bankacılık ve finans metinlerinin çevirisi yeni bir boyut kazanmaktadır. Bu çalışma, bankacılık ve finans metinlerinin çevirisinde kullanılan yöntemleri tanıtmayı ve İngilizce dilindeki terminoloji ile İngilizceye çevrilen terminoloji arasındaki tutarlılığı karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Kaynak ve hedef metinlerin amaçlarına göre incelenmesinden dolayı bu çalışmada çeviriye yeni bir bakış açısı getiren Skopos Kuramı hareket noktası olarak seçilmiştir. Bu tezde incelemeler hem cümle hem de terminoloji bazında yürütülmüştür. Tezde, doğrudan çeviri yöntemleri olan ödünçleme, öyküntü, sözcüğü sözcüğüne çeviri ile dolaylı çeviri yöntemleri olan aktarım, modülasyon, eşdeğerlik ve adaptasyon yöntemlerinin kullanımına işaret edilmiştir. Ayrıca İngilizceye çevrilen ve İngilizce dilinde bulunan terminoloji arasındaki uyum araştırılmıştır. Anahtar Sözcükler : Bankacılık ve Finans Çevirisi, Skopos, Çeviri Yöntemleri, Terminoloji, Metafor.
Bir film çevirisi türü olarak dublaj: Shrek 2 özelinde metot ve sınırlamaların incelenmesi
(2012) Şahin, Ayhan; Aksoy, N. Berrin; English Translation and Interpretation
Kitle iletişim araçlarının yaygınlaşması ile birlikte film çevirileri de büyük bir önem kazanmıştır. Ancak hayatımızda o kadar çok yer almasına rağmen film çevirileri üzerinde yeterince araştırma yapıldığı söylenemez.Filmler çok kanallı, çok göstergeli eserlerdir bunun için başarılı bir film çevirisi yapabilmek bunları dikkate almayı gerektirir. Ayrıca filmler film çevirmenlerini zorlayabilecek bazı kısıtlamalar ve problemler getirmektedir. Kısıtlamalara örnek olarak dudak eşleşmesi; problemlere örnek olarak kültürlerarası farklılıklar gösterilebilir.Bu tezin amacı, bu kısıtlamaları ve problemleri Shrek 2 film örneğinde sistematik olarak ortaya koymak ve çevirmenin çeviri stratejilerini hedef odaklı yaklaşım ve yerlileştirme yaklaşımı çerçevesinde incelemektir.
Bir haber çevirisi çalışması: Rusya-Ukrayna çatışması ile ilgili haberlerin Türkçe'ye çevrilmesi örneği
(2023) Devecioğlu, Seniha; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Habercilik dünyada ilk ortaya çıktığından bu yana giderek daha geniş alanları kapsayan, coğrafi ve kültürel olarak dünyanın her yerinden ve her katmandan insanın bilinçli veya bilinçsizce etkileşim içine girmesini sağlayan en temel olgudur. Günümüzde küreselleşme ve dijitalleşme sonucunda özellikle çevrimiçi medya organları sayesinde dünyanın en uzak noktasından bile haber alabilmekteyiz. Haberin kitleler üzerinde sahip olduğu çok büyük etki haber yazımı ve çevirisi konusunda pek çok kriteri ve süreç üzerinde etkisi olan pek çok faktörü beraberinde getirmiştir. Haberlerin farklı dillere çevrilmesinde ve hedef kitleye hitap eden bir metin ortaya çıkarılmasında kaynak metnin uğradığı değişimler karşılaştırmalı bir inceleme ve eleştiri için özellikle biçem, söylem ve kültür açısından önemli başlıklar oluşturmaktadır. Haber çevirisinin analizi, değerlendirilmesi veya eleştirisi için kapsamlı bir yöntemin bugüne kadar ortaya konmamış olması bu çalışmanın amacını belirlemiştir. Bu bağlamda iki önemli çeviri kuramcısı Raymond van den Broeck ve Margret Ammann'ın modelleri ele alınmış ve bunların birleştirilmesiyle oluşturulan çeviri eleştiri modeli ışığında geçtiğimiz yıldan bu yana dünya gündeminin büyük bölümünü işgal eden Rusya-Ukrayna çatışmasına ilişkin Türkçe ve İngilizce haberler incelenmiştir. Kuramcıların sunduğu adımlar, kaynak ve erek metinler arasındaki işlevin belirlenmesi, benzerlik ve farklılıkların ortaya çıkarılması açısından benzer amaçlarına sahip olduğundan birbiriyle örtüşen adımlar birleştirilmiş ve çekirdek bir modele ulaşılmıştır. Her bir haber metni çifti çevirmenin tercihlerini ortaya çıkarmak için maddeler halinde analiz edilmiştir. Broeck ve Ammann bir çeviriyi doğru ya da yanlış olarak değerlendirmekten kaçınmaya çalıştıklarından, bu seçimlerin amacına ve sonucuna odaklanılmıştır. Değişiklikler, eklemeler, çıkarmalar, sesdizimsel ve sözdizimsel değişiklikler belirlenerek yorumlanmış ve sonuç olarak bu tercihlerin nedenleri belirlenmiştir.
Bülent Ecevit Üniversitesi İngiliz Dili ve Edebiyatı Bölümü dördüncü sınıf öğrencilerinin eğitimleri boyunca aldıkları çeviri derslerinin eğitimlerine katkısı
(2018) Saka, Esra; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bu çalışma, Bülent Ecevit Üniversitesi İngiliz Dili Edebiyatı Bölümü dördüncü sınıf öğrencilerinin eğitimleri boyunca aldıkları çeviri derslerinin akademik çalışmalarını olası etkilerini ve bu öğrencilerin söz konusu çeviri derslerine karşı tutumlarını ortaya koymayı hedeflemektedir. Araştırma, Bülent Ecevit Ünversitesi İngiliz Dili Edebiyatı öğrencilerine bu çeviri dersleriyle sağlayabileceği dil bilinci, okuma beceri, kelime edinimi, yazma becerileri, kültür bilinci, bilişsel beceriler, metin bilgisi gibi çeviri yetisini oluşturan öğeler üzerine odaklanmaktadır. Çalışma boyunca öne sürülen hipotez Bülent Ecevit Üniversitesi İngiliz Dili Edebiyatı Bölümü verilen çeviri derslerinin sözü edilen öğrencilere Türkçe ve İngilizce arasındaki dilsel farklılıklar üzerinde bilinç oluşturma , temel dil becerilerini geliştirme, Türk ve İngiiliz kültürleri arasındaki farklılıklar konusunda bilgi edinme, dil kullanımında bilişsel beceriler edinme, farklı metin ve edebi türlerin içerdiği dil zenginliğiyle ilgili farkındalık kazanmak gibi konularda yardımcı olabileceğidir. Çalışmada bu tezi desteklemek üzere nicel bir araştırma yürütülmüştür. Veriler cevapları 'tamamen katılıyorum' ve 'tamamen katılmıyorum' arasında beş değişken ve 25 maddeden oluşan Likert tutum ölçeği içeren bir anket kullanılarak toplanmıştır. Bu anketle İngiliz Dili Edebiyatı üçüncü sınıfı öğrencileriyle 2016-2017 akademik yılının bahar döneminde bir pilot çalışma yapılmış, anketin gerçeklik ve yeterliliği Cronbach Alfa Katsayı Testi ile kontrol edilmiştir. Nihai anket uygulaması pilot çalışmasından üç hafta sonra gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin anket sorularına verdiği cevaplar, Bülent Ecevit Üniversitesi İngiliz Dili Edebiyatı dördüncü sınıf öğrencilerinin eğitimleri boyunca aldıkları çeviri dersine karşı tutumlarının olumlu olduğu ve bu derslerin akademik çalışma ve başarılarına katkıda bulunduğunu ortaya koymuştur. Anahtar Kelimeler: Çeviri, Çeviri Bilim, Edebiyat, Dil Bilinci, Okuma Beceri, Kelime Edinimi, Yazma Becerileri, Kültür Bilinci, Bilişsel Beceriler, Metin Bilgisi.
Çeviri çalışmalarında cinsiyetin etkisi
(2015) Hilmioğlu, Burak; Aksoy, N .berrin; English Translation and Interpretation
Dilbilim ve cinsiyet çalışmalarının yollarının kesişmesi, ayrı cinsiyetlerdeki kişilerin dil kullanımındaki farklılıkları inceleyip bu kişilerin dil kullanımında cinsiyet odaklı etkilerin varolduğunu belirtmiştir. Çeviribilim birden çok bilim dalını ilgilendiren (çok disiplinli) bir bilim dalı haline geldiğinde ise, dilbilim ve cinsiyet çalışmaları alanındaki incelemeler çeviribilim ve cinsiyet çalışmaları arasında da merak konusu olup, bu farklılıkların çeviri çalışmalarında ortaya çıkıp çıkmayacağı incelenmeye başlanmıştır. Farklı cinsiyetlerdeki çevirmenler tarafından çevirilen çeşitli metinler olduğu için, bu araştırmadaki asıl soru farklı cinsiyetlerdeki çevirmenlerin yaptığı çeşitli metin çevirilerinin okuyucuya tarafsız şekilde çevrilmiş bir metin mi yoksa cinsiyetlerinin etkilerini taşıyan ve bundan dolayı okuyucunun öznel bir çerçeveden konuya bakmalarına sebep olan bir metin mi sunduklarıdır. Bu araştırmada, çeviri çalışmalarında cinsiyet kaynaklı farklılıkları bulmak amacıyla hem erkek hem de kadın çevirmenler tarafından çevrilmiş olan dört farklı kitap incelenmiştir. Yapılan incelemeler sonrasında, çeviri çalışmalarını sadece çevirmenin cinsiyeti değil ancak düşünce yapısı, dini inançlar, ekonomik farklılıklar gibi diğer harici etkenlerin de etkilediği sonucuna varılmıştır. Bu araştırmanın sonucunda, çevirmenin cinsiyetinin çevirilen metinlerde önemli bir etken olduğu konusunda kayda değer bir kanıt bulunamamıştır. Anahtar Kelimeler:Çeviribilim, Cinsiyet Çalışmaları, Çeviride Cinsiyetin Etkileri, Çeviriyi Etkileyen Faktörler
Çeviri evrensellerinin mütercim-tercümanlık öğrencilerinin çevirileri üzerinden analizi
(2020) Önenç, Tules; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bu çalışma Mona Baker'ın (1993,1996) öne sürdüğü 'dolaysız anlatım', 'yalınlaştırma', 'normalleştirme' ve 'dengeleme' olarak bilinen Çeviri Evrensellerini öğrencilere verilen bir metin çevirisi aracılığıyla Vinay ve Darbelnet(1972) tarafından önerilen 'uyarlama', 'yer değiştirme', 'bağımlı çeviri', 'kipleme', 'öykünme', 'ödünçleme' ve 'eşdeğerlik' yöntemlerini içeren yedi(7) çeviri stratejisinin analiziyle ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.Söz konusu öğrenciler Atılım Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümü ikinci,üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerinden seçilmiştir.Bu çalışma için seçilen metin her sınıf seviyesinden 20 öğrenciye verilmiş ve metnin İngilizce'den Türkçe'ye çevrilmesi istenmiştir. Yapılan çeviriler kullanılan çeviri stratejileri kapsamında araştırmacı tarafından analiz edilmiş , ve bu analizin sonuçları yüzde tabloları, daire ve çubuk grafikleriyle detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Niteliksel analizin sonuçları öğrenciler tarafından tercih edilen çeviri stratejileri ve çeviri evrenselleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymuştur.Bu çalışmanın sonucunda belirli çeviri stratejileri ile belirli çeviri evrensellerinin bir arada gözlemlenebildiği ve öğrencilerin eğitim seviyesinin ikinci sınıftan dördüncü sınıfa doğru ilerledikçe yaptıkları çevirilerin sözcüğü sözcüğüne çeviriden ieltişimsel çeviriye doğru evrildiği gözlemlenmiştir. Anahtar kelimeler: Çeviri,Çeviri Evrenselleri,Çeviri Stratejileri
Çeviri kuramlarına bütünleyici bir yaklaşım
(2017) Ertaş, Ahen Sena; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Çeviri, tarihin başlangıcından bu yana en önemli iletişim araçlarından biri olmuştur. Çeviri olmasaydı bizler bugün günlük yaşamımıza yön veren gelişmelerden faydalanamıyor olacaktık. Dünyanın dört bir yanında gerçekleşen neredeyse her önemli olaya yapmış olduğu değerli katkılarına rağmen, çeviriye bir çalışma alanı olarak yaklaşımlar yirminci yüzyılın ikinci yarısına dayanmaktadır. Başlangıçta çeviri yaklaşımları çeviri kelimesi kelimesine mi yoksa anlama göre mi, ya da özgür mü sadık mı olmalı şeklinde temel sorulara dayansa da; eşdeğerlik ve felsefi yaklaşımlar gibi yeni yaklaşım türleri on dokuzuncu yüzyılın sonunda gün yüzüne çıkmaya başlamış ve yeni ve farklı yirminci yüzyıl çeviri kuramlarına zemin hazırlamıştır. Bu çalışmanın amacı; Cicero'dan Scleiermacher'e, Holmes'a, Toury'ye ve daha pek çok öne çıkan yirminci yüzyıl öncesi düşünür ve çevirmenler ile yirminci yüzyıl kuramcılarının söylemlerini detaylı bir biçimde açıklayacak bütünleyici bir yaklaşım getirmektir. ANAHTAR KELİMELER: Çeviri Tarihi, Kuram, Çeviri Kuramı, Felsefi Yaklaşımlar, Fonksyonel Yaklaşımlar, Betimleyici Yaklaşımlar, Kültürel Yaklaşımlar
Çeviri yoluyla Matilda'nın Türk kültüründeki temsili
(2024) Kanko, Ebru Uğur; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation; Department of Modern Languages
Çocuk edebiyatı çevirisi uzun geçmişi boyunca yetişkinler, bilim insanları ve yayımcılar tarafından göz ardı edilmiştir. Fakat 1970'li yıllar; değişen toplumsal tutumlar, çeviri teorisindeki ilerlemeler ve yayıncılık endüstrisindeki eğilimler nedeniyle çocuk edebiyatı çevirilerinin tanınması ve takdir edilmesinde bir dönüm noktası olmuştur. O zamandan bu yana, alan büyümeye ve gelişmeye devam etmiştir. Bu çalışmada dünyanın en çok sevilen çocuk edebiyatı yazarlarından olan Roald Dahl'ın Matilda (1988) adlı eseri ve Lale Akalın tarafından yapılmış çevirisi incelenmiştir. Çeviri analizi Venuti'nin yerelleştirme ve yabancılaştırma yaklaşımları altında sınıflandırılan Vinay ve Darbelnet'in yöntemlerine göre yapılmıştır. Bu doğrultuda, kaynak metinden seçilen 36 cümlenin hedef metine nasıl aktarıldığı detaylı bir şekilde incelenmiştir. Çalışma sonucunda, Matilda'nın hedef metinde aslına benzer bir imge olarak yansıtıldığı, çevirmenin çeviri sürecinde hem yerelleştirme hem de yabancılaştırma tekniklerini uyguladığı, ancak daha hedef odaklı bir çeviri tercih ettiği belirlenmiştir.
Çevirinin Bilimsel Gelişmeye Katkısı
(Bilim ve Teknoloji, 2013) Aksoy, Berrin; English Translation and Interpretation
Çeviri, kültürleri ve ulusları birbirine bağlayan ve aralarındaki iletişimi sağlayan araçtır. Uygarlıkların doğması, gelişmesi ve yayılması iletişim yoluyla gerçekleşmiş, bu iletişimin aracı da hep çeviri faaliyeti olmuştur. Uygarlık kavramı içinde bilimin ve bilimsel düşüncenin vazgeçilmez yerini gözönüne alarak, çeviri ve bilim arasında iki tür ilişki bulunduğunu söyleyebiliriz. Bunlardan biri, çevirinin bilimin geçmişine ve tarihine belgesel kanıtlar oluşturması, diğeri de bilginin, bilimin ve bilimsel düşüncenin aktarılması ve yayılmasındaki rolüdür.
Çocuk edebiyatı çevirisi: Keloğlan masalları ve İngilizce çevirileri üzerine bir çalışma
(2013) Diren, Nuriye; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bu tezin amacı edebiyat içinde yeni bir oluşum olan çocuk edebiyatı kavramı bağlamında masalları incelemek ve onların çevirilerine bir ışık tutmaktır. Bu amaçla Keloğlan Masalları?ndan Keloğlan ve Ali Cengiz ile Keloğlan ve Sihirli Değneği seçilmiştir. Lawrence Venuti?nin kuramı olan çeviride yerelleştirme ve yabancılaştıma yöntemleri seçilen hikaye çevirilerinin incelenmesinde kullanılmıştır. Ancak, çeviri yöntemleri olarak Vinay ve Darbalnet?nin çeviri yöntemleri, Keloğlan Masalları?nın incelenme aşamasında esas alınmıştır. Bu çalışmanın sonucunda çevirmenin çeviri süreci baskın olmayan kültürden baskın olan kültüre doğru yapıldığı ve çevirilerin Türk kültürünü yansıtması amaçlandığı bu yüzden bu yansıtmayı gerçekleştirebilmek için kaynak metnin kültürel, tarihsel veya dilbilimsel özelliklerini vurgulamak amacıyla daha çok yabancı bırakma yöntemi kullanıldığı tespit edilmiştir. Anahtar Kelimeler: Çocuk Edebiyatı, Halk masalları, Keloğlan Masalları, Yerelleştirme, Yabancılaştırma
Diplomatik dilin çevirisel bakış açıları
(2019) Al-azzawı, Inam; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Küreselleşmenin ortaya çıkışıyla birlikte ülkeler arasında uluslararası ve diplomatik ilişkiler gelişmiştir ve bu durum yeni kelimeler, kavramlar ve diplomatik terminolojinin oluşturulmasına neden olmuştur. Bu tezin amacı, yazılı ve sözlü ve sözsüz ve diplomatik dil türlerini incelemek ve analiz etmek ve diplomatik çeviri türlerine ışık tutmaktır. Buna ek olarak, tez, diplomatik metinleri ve uluslararası konferanslarda, organizasyonlarda vb. Yerlerde diplomatik konuşmaları çevirirken çevirmenin rolünü araştırmaktadır. Ayrıca, çeviri sırasında karşılaşılan zorluklar ele alır ve bu sorunlara uygun çözümler de bu tezin konusunu oluşturmaktader. Bu tezin temel amacı, diplomatik dilin çevirisinde karşılaşılan zorlukları, özellikle de anlam belirsizliğini göstermektedir. Diplomatik metinlerdeki anlam belirsizliğini çeşitleri kelime, cümle parçası ve cümle düzeyinde incelenmiştir. Anlam belirsizliğinin, diplomatik metinlerde kullanıldığı, taraflar arasındaki anlaşmaların ve antlaşmaların ülkelerinin çıkarlarına hizmet etmek için kasıtlı olarak yer aldığı tespit edilmiştir.
Fantazi ve fantastiğin biçemini yeniden yaratmak: Mervyn Peake'in gormenghast üçlemesinin Türkçe çevirilerine çoğuldizgesel bir yaklaşım
(2016) Sarmaşık, Naile; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bu tezin amacı, genel olarak fantastik yazın eserlerinde, özellikle Mervyn Peake'in Gormenghast üçlemesinin Türkçe çevirilerinde biçemin işlevi ve önemini ve hedef metinde nasıl yeniden yaratıldığını, bu süreçte çevirmenin hangi çeviri stratejilerini kullandığını çoğuldizgesel bir yaklaşımla saptamak ve incelemektir. Bu çalışmada, çeviride biçeminin aktarılmasında yazınsal çoğuldizgenin rolünü ortaya koymak amacıyla Türk yazın çoğuldizgesinde fantastik yazın türünün konumu Even-Zohar'ın çoğuldizge kuramı çerçevesinde belirlenmiş ve tanımlanmıştır. Toplanan veriler ışığında, fantastik yazın türünün Türk çeviri yazınında 1994 yılında başlayan macerasında Türk çeviri yazını çoğuldizgesinde ikincil bir konuma sahip olduğu saptanmıştır. Bu tezin sonucunda, Mervyn Peake'in Gormenghast üçlemesinden seçilen biçemsel örneklerin Türkçede yeniden yaratılması incelenmiş ve Even-Zohar'ın çoğuldizge kuramında belirttiği üzere çevirmen Türk yazın çoğuldizgesi içinde fantastik tür çevirilerinde önceden kullanılan çeviri stratejilerini kullanmayı tercih ettiği için ortaya 'yeterli olmayan' bir çeviri çıktığı saptanmıştır. Even-Zohar'ın çoğuldizge kuramı metinsel bir inceleme yönteminden ziyade dizgesel ve kültürel bir inceleme yöntemi sunduğu için betimleme, ironi, aliterasyon gibi söz sanatları ve diğer dilsel özellikler içeren özgün eserin biçemsel özellikleri ve bu özelliklerin kaynak metindeki işlevleri ile kaynak kültür ve okuyucu açısından önemi ile hedef metinde biçemin yeniden yaratılıp yaratılmadığı ve biçemsel eşdeğerliğin sağlanıp sağlanamadığı Raymond Van den Broeck'in çeviri eleştiri yöntemi kullanılarak incelenmiştir.
Farklı bir bakış açısı için ötekini çevirmek: Anayurt Oteli adlı eserdeki imgelerin çeviribilim ve imgebilim bağlamındaki çevirileri
(2021) Emirkadı, Ezginaz; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bu çalışmada, çeviribilim ve imgebilim arasındaki ilişki, yapısalcılık sonrası çeviri kuramları açısından Türkçe edebiyat metinlerinde dizgenin yansımaları olan imgeleri oluşturan kültürel, sosyal, ideolojik, tarihsel vs. unsurların çevirisi bağlamında bir zemine oturtulmaya çalışılmış ve bu çerçevede bir dizi araştırma soruları geliştirilip cevaplandırılmıştır. Bu bağlamda, Türkçe'den İngilizce'ye yapılan Anayurt Oteli adlı kitabın çevirisi, çeviribilim-imgebilim bağlamında yapısalcılık- sonrası çeviri kuramları altında ele alınan Venuti'nin yabancılaştırma ve yerelleştirme stratejileri ile incelenmeden önce, Anglo-Amerikan sisteminin çeviri uygulamaları/gelenekleri/normları, Türkçe dili ve dizgesine karşılık kendini konumlandırdığı noktaya göre gerekçelendirilmeye çalışılmıştır. Kaynak dizgeye ait olan imgelerin erek dizgede çeviribilim-imgebilim ilişkisi çerçevesinde hangi gerekçeler altında erek metinde nasıl yeniden yazıldığı incelenmiştir. Bu bağlamda, tüm bu unsurlar Türkçe'den İngilizceye yapılan çeviride analiz edilmiş olmak üzere, yapısalcılık sonrası çeviri kuramları açısından Türkçe ve İngilizce dil ve dizgeleri arasındaki eşit olmayan ilişkiler, bu dizgelerin kendilerini konumlandırdıkları noktanın beraberinde getirdiği ikililikler, çevirmenin öznelliği analiz edilmiş ve kaynak dizgenin, kaynak dizgenin kültürel, sosyal ve ideolojik göstergelerinin temsilcisi olan kaynak metin imgelerinin ve çevirmenin görünürlüğü- görünmezliği ele alınmıştır. Bunun sonucunda, Türkçe edebiyat çevirisine yapısalcılık-sonrası çeviri anlayışla yaklaşılmış, erek metin odaklı olan Anglo-Amerikan çeviri dizgesinin dinamiklerinin arkasındaki sebepler gerekçelendirilmeye çalışılıp yeniden yazım yaklaşımı ile ilişkisi açıklanmış ve yukarıda bahsi geçen tüm unsurların çeviriye imgebilim-çeviribilim bağlamında nasıl yansıdığı/yansıyabileceği Venuti'nin çeviri stratejileri bağlamında incelenmiştir. Anahtar Sözcükler: Yapısalcılık-sonrası çeviri yaklaşımları, imgebilim, imge, imge temsili/inşaası, çeviri stratejileri
Görsel işitsel çeviride çeviri kaymaları: Animasyon filmi Crood'lar üzerine İngilizceden Türkçeye betimleyici çalışma
(2022) Uygar, İbrahim Övünç; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Animasyon filmleri, sinema kadar köklü bir geçmişe sahip olduğu için kendimizi bildiğimizden beri hayatımızdadır. Görünüşe göre de yediden yetmişe geniş bir seyirci kitlesine hitap etmeye devam edecek olan animasyon filmleri; ahlaki değerleri, kişiselleştirmeleri, iyi ve kötü arasındaki keskin ayrımı, duygu seli, senaryoları değişse de çeviri kuramları çerçevesinde verileriyle incelenmeyi beklemektedir. Sinemanın kendisi gibi çeviri kaymaları da günümüze kadar varlığını sürdürmeyi başaran derin köklere sahip bir teoridir. Bu çalışmada, Netflix bünyesindeki animasyon filmi olan Crood'lar (2013), görsel işitsel çeviri türlerinin alt kategorileri olan alt yazı ve dublaj çevirileri ile birlikte rastgele seçilen 100 örnek üzerinden bu derin köklü çeviri kaymalarıyla harmanlanarak çeviri kuramları çerçevesinde incelenmiştir. Bu süreç boyunca dublaj ve alt yazı da Netflix'in küreselleşmesi çerçevesinde incelenmiş ve sürecin yararı için analiz edilmiştir. Görsel işitsel materyallerde ne tür kaymaların bulunduğu, hangisinin baskın olduğu, modlar arasında değişim olup olmadığı, hangi AVT alt kategorisinin daha eşdeğer olduğu ve standartların bu duruma etkisi araştırılmıştır. Bu araştırmada, çeviri çalışmaları Vinay & Darbelnet'in çeviri stratejileri bağlamında farklı bir AVT çerçevesinde yeniden diriltilmeye çalışılmıştır. AVT metinlerindeki dilbilimsel yapılar ve animasyon filmleri bu ölçüde göz ardı edilemez bir yapı taşıdır. Araştırmanın sonucunda dublaj çevirisinde 9 tür çeviri stratejisine rastlanırken bu sayı alt yazı çevirisinde 8 strateji olmuştur. Dublaj çevirisi için baskın strateji %46,23 oran ile dönüştürme olurken, alt yazı çevirisinde %37,11 oran ile birebir çeviri stratejisi olmuştur. Bu bağlamda, eş değerlik hususunda alt yazı çevirisinin daha kaynak metin odaklı olduğu, dublaj çevirisinin daha hedef metin odaklı olduğu tespit edilmiştir.
Hukuk metinlerinin İngilizceden Arapçaya çevirisinin metinsel yönleri: Mısır-İsrail barış antlaşması örnek çalışması
(2020) Kalamerd, Sazan; Aksoy, N. Berrin; English Translation and Interpretation
Hukuki metinlerin çevirisi ile ilgili bir alan olduğundan ötürü, hukuk çevirisi çeviri çalışmaları içerisinde en ileri düzeyde olanlardan biri olarak değerlendirilir. Hukuk dili çevirmenin kesin anlamı hedef dile daha büyük bir kesinlik içerisinde aktarmasını gerekli kılan karmaşık bir dildir. Mevcut çalışma İsrail -Mısır Barış Antlaşması'nın sözlüksel terimlerinin alternatif bir çevirisi yapmayı amaçlamaktadır. İsrail -Mısır Barış Antlaşması İsrail ve Mısır'ın gelecekteki ilişkilerinin güçlendirilmesinde önemli bir rol oynamış olmasından ötürü örnek olay olarak seçilmiştir. Mevcut tez 'İsrail-Mısır Barış Antlaşması'nda geçen sözlüksel öğelerin analizini temel almaktadır. Bu antlaşma 1979 yılında imzalanmış ve İsrail Dışişleri Bakanlığı'nın resmî web sitesinde İngilizce ve Arapça dillerinde yayınlanmıştır. Mevcut çalışmanın analitik yönleri temelde Vinay ve Darbelnet çeviri yöntemlerine dayanmaktadır. Yapılan analizden elde edilecek bulgu ve sonuçlar İsrail-Mısır Barış Antlaşması'nda yer alan sözlüksel öğelerin hedef metne daha uygun olacak alternatif bir çevirisini önermenin mümkün olup olmadığını netliğe kavuşturacaktır.
Multidimensional quality metrics ışığında farklı metin türlerinin çevirisi arasında Google Translate'in perfromansı üzerine karşılaştırmalı bir çalışma
(2022) Gözen, Gülnaz; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bilgisayar bilimleri, hesaplamalı dilbilim ve terminoloji çalışmaları gibi diğer alanlardaki hızlı ilerlemeyle birlikte çeviri teknolojisi, çeviri pratiğinde yeni bir aşamaya girmiş ve çeviribilim alanında önemli bir konum kazanmıştır. Makine çevirisi, çeviri şirketleri, uluslararası şirketler, profesyonel çevirmenler ve diğer kullanıcılar tarafından kullanılır. Google translate, dünyada yaygın olarak kullanılan ve teknik metinlerin çevirisinde iyi sonuçlar veren bilgisayar çevirilerinden biridir. Bu çalışma karşılaştırmalı, betimsel ve aynı zamanda 2018 yılında, Betül KOÇER tarafından yapılmış olan İnşaat Alanındaki İngilizceden Türkçeye Çevrilmiş TSE Standartlarının Çeviri Kalitesinin Değerlendirilmesi: Skopos Kuramı Işığı Altında Komisyonun Etkisinin İncelenmesi başlıklı tezinin bir replika çalışmasıdır. Bu tez, Multidimensional Quality Metrics (MQM) ışığında Türkçeden İngilizceye çevrilmiş teknik metinlerle edebi metinlerin çevirisi arasındaki Google çeviri performansını karşılaştırmayı hedeflemektedir. Bu amaçla teknik metinlerin çevirilerinin değerlendirilmesi için fen, sosyal bilimler, ekonomi ve mühendislik alanlarından dört örnek, edebi metinlerin değerlendirilmesi için ise rastgele bir şiir ve öykü seçilmiştir. Bu örnekler çeviri kalitesi değerlendirmesinin bir çerçevesi olan Multidimensional Quality Metrics'e göre incelenmiştir. Tespit edilen çeviri hataları MQM tarafından sunulan karar ağacına göre kategorilere ayrılmış ve ağırlıkları önem derecelerine göre belirlenmiştir. Daha sonra her örneğin çeviri kalite puanı MQM formülüne göre yüzde olarak hesaplanmıştır. Elde edilen puanlar sırasıyla mühendislik örnekleminde %92, sosyal bilimler örnekleminde %95, fen örnekleminde %92, ekonomi örnekleminde %94, öykü örnekleminde %75 ve şiir örnekleminde %7'dir. Sonuç olarak çeviri kalite puanları, Google çevirinin teknik metinlerin çevirisinde ve bir bakıma öykü çevirisinde iyi bir performans sergilediğini ancak şiir çevirisinde başarısız olduğunu göstermektedir. Anahtar Sözcükler: Bilgisayar Çevirisi, Google Nöral Bilgisayar Çevirisi, Makine Çevirisi Sonrası Düzeltme, Multidimensional Quality Metrics, Hata Analizi
Nadine Gordimer'ın 'None To Accompany Me' adlı eseri ve Türkçe çevirisinin postkolonyal tema ve dil bağlamında karşılaştırmalı çalışması
(2020) Yağız, Elif Ceylan; Aksoy, Nüzhet Berrin; English Translation and Interpretation
Bu çalışmanın amacı Nadine Gordimer'ın Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldıktan sonra yazdığı ilk romanı olan Yanımda Kimse Yok adlı eserinin Türkçeye çevirisini, biçem ve tema çerçevesinde incelemektir. Çalışmada Nadine Gordimer'ın tercih edilme sebebi, V. S. Naipaul, Chinua Achebe, Salman Rushdie gibi sömürgecilik sonrası dönemi ele alan birçok önemli yazarın dışında, Güney Afrikalı kadın bir yazarı incelemektir. Sömürgecilik sonrası dönemini yansıtan None To Accompany Me ve kitabın Türkçe çevirisi Yanımda Kimse Yok arasında çeviri üzerine yapılan bu nitel karşılaştırmada, koloni sonrası döneme ait temaların, dil ve biçemin hedef kültür olan Türkçe'ye aktarımının, Paul Bandia'nın üç katmanlı yaklaşımı ile incelenmesi uygun görülmüştür. Sömürge sonrası dönem eserlerinin dil, biçem ve içerdiği temalardan kaynaklı farklılıklarından ötürü, çevirmenin kullandığı çeviri stratejisi Paul Bandia'nın üç katmanlı çeviri yaklaşımı çerçevesinde incelenmiştir. Bu yaklaşımın ilk basamağı Vinay and Darbalnet'in çeviri metodları, ikinci ve üçüncü basamağı ise Lawrence Venuti'nin yerlileştirme ve yabancılaştırma yaklaşımı açısından analiz edilmiştir. Genel olarak bu çalışmanın amacı, sömürgecilik sonrası metinlere özel olan biçem ve tema özelliklerinin hedef kültüre çeviribilim bağlamında aktarımını incelemektir.
Nasreddin Hoca hikayelerinin farklı çevirmenler tarafından İngilizceye çevirilmesi üzerinde Eugene Nıda'nın biçimsel ve devingen eşdeğerliklerinin incelenmesi
(2023) Kaplan, Zeynep Şeyma; Aksoy, Berrin; English Translation and Interpretation
Tarih boyunca insanlar kederlerini, sosyal ve ekonomik zorlukları, dönemlerinin siyasi stresini fıkralara sığınarak ve yaşama sevinci arayarak gidermeye çalışmışlardır. Fıkraların çevirileri doğdukları ülkeyi aşarak dünyaya yayılmıştır. 13. yüzyılda Nasreddin Hoca, insanların acılarını nükte ve mizahla dindirmeye çalışmıştır. Bilgelik ve ders dolu fıkralarıyla insanlara umut ve mutluluk vermiştir. Bu çalışma Nasreddin Hoca fıkralarının İngilizceye çevirisini incelemektedir. Çalışma, Mahmet Hengirmen tarafından yazılan Nasreddin Hoca Hikâyeleri ve Alpay Kabacalı tarafından yazılan Nasreddin Hoca adlı iki kitaba odaklanmaktadır. Kitapların İngilizceye çevrilmiş tam metinlerini incelemek yerine, sadece kültürel unsurlara odaklanılmıştır. Bu kültürel unsurların çevirisi Eugene Nida'nın Devingen ve Biçimsel Eşdeğerlik yöntemlerine göre incelenmiştir. Kültürel, dini ve askeri unsurların Türkçe'den İngilizce'ye nasıl aktarıldığı incelenmiş ve anlam kaybı olup olmadığı değerlendirilmiştir. Bu çalışma, çeşitli alt başlıklara sahip kültürel unsurların İngilizceden Türkçeye çevirisini inceleyerek fıkra çevirisine analitik bir bakış açısı sunmaktadır.