Doktora Tezleri / Doctoral Thesis

Permanent URI for this collectionhttps://ada.atilim.edu.tr/handle/123456789/24

Browse

Now showing 1 - 20 of 20

Armonize mal tanımı ve kodlama sistemi için doğal dil işleme kullanarak ontoloji oluşturulması
(2016) Fal, Funda Akgür; Turhan, Çiğdem; Software Engineering
Dünya Gümrük Örgütü (DGÖ) gümrük idarelerinin etkinliğini ve verimliliğini artırmayı hedef edinmiş hükümetler arası bir kuruluştur. DGÖ dış ticaret için ortak bir kod sistemi sağlamaktadır. Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistemi (Armonize Sistem-AS) diye adlandırılan bu sistem, 5000 farklı kod numarası içeren uluslararası bir ticari sınıflandırma sistemidir. Sistem uzman ya da uzman olmayan gümrük memurları ve ticaret yapmak isteyen insanlar tarafından kullanılmaktadır. Mevcut sistemin temel sorunu; AS kodu tespiti işlemlerinin ancak konu uzmanları tarafından yapılabilmesi ve uzamn olmayan kişilerce yapılamamasıdır. Ontolojiler semantik yapıyı gösteren güçlü araçlardır. Büyük ölçekli ontolojilerin yapılandırılması zor ve zaman alıcıdır. Doğal Dil İşleme (DDİ) kullanımı ontolojileri oluşturmak için etkili bir yoldur. Bu çalışmada, ana amaç AS kodları için Türkçe doğal dil işleme yapılarak ontoloji oluşturmaktır. Oluşturulan ontolojinin AS kodlarının tespit edilmesinde üç hayati fayda sağlaması beklenmektedir. Oluşturulan ontolojide AS kodları ürünlerin tariflerinden yola çıkarak tanımlanmış, böylece uzman olmayan kişilerin Türkçe kullanarak AS kodlarını tespit etmeleri sağlanmıştır. İkinci olarak, sistemi bir ontoloji üzerine kurmak ontolojilerin doğal yapıları sayesinde, ürünler ve aralarındaki ilişkilerin tanımlanmasıyla sistemin esneklik ve düşük maliyet ile çalışmasını sağlamaktadır. Son olarak, literatürde, Türk gümrüklerinde kullanılan böyle bir arama sistemi bulunmamaktadır. Bu tez, ontoloji oluşturma ve Türkçe dil işleme kullanarak aramada yeni bir bakış açısı sağlarken, oldukça kullanışlı yeni bir metod ve esnek bir arama sistemi yaklaşımı sunmaktadır. Anahtar Kelimeler: Ontoloji, Doğal Dil İşleme, Protégé, Armonize Mal Tanımı ve Kodlama Sistem
Baraj rezervuarlarında sediment oksijen ihtiyacı ile su kalitesi ve besin madde ilişkisinin modellenmesi
(2022) Abdulqader, Noor N.; Güler, Enver; Genç, Aslı Numanoğlu; Chemical Engineering
Burada sunulan çalışma, Ankara'daki Kurtboğazı baraj rezervuarının yüzey ve dip çökellerindeki kirleticileri temsil etmek üzere simüle edilen bir su kalitesi modeli olan WASP8'e (Su analizi simülasyon programı) dayalı bir model yaklaşımıdır. Çalışmada yeralan su kalitesi değişkenleri şunlardır: sıcaklık, nitrat, toplam fosfor, toplam Kjeldahl, çözünmüş oksijen, Klorofil a ve amonyum. Rezervuardaki gerçek durumu temsil etmesini sağlamak için simülasyon modelimizin sonuçları Kurtboğazı baraj sahasından alınan gerçek veriler kullanılarak kalibre edilmiş ve istatiksel verilerden yararlanılmıştır. Bu çalışmada özgün olarak, su kütlesinde meydana gelen durum değişkenlerinin tepkilerini, birbirleriyle nasıl etkileşime girdiklerini ve bunların Kurtboğazı rezervuarının genel kalite durumu üzerindeki etkilerini tahmin etmek için bir kalite modelinin geliştirilmesi araştırılmıştır. Modelin doğruluğu, simüle edilmiş modelimizin rezervuar alanındaki özellikleri temsil edebildiğini gösteren mükemmel sonuç aralıkları üreten belirleme katsayısı ve bağıl hata biçimindeki istatistik teknikleri kullanılarak kontrol edilmiştir. Kurtboğazı baraj rezervuarı, tabakalaşma dönemlerinde hipolimnetik tabakada çözülmüş oksijen tükenmesi gibi olumsuz etkilerden etkilenmiştir. Bununla birlikte, tortu-su arayüzündeki oksijen tüketimi süreçlerini kavramak hala zordur. Temel olarak, tortu oksijen tükenmesi ve tortu oksijen talebi SOD ile bağlantılıdır. Bu nedenle, bu model, su yöneticileri için anoksik durumu ve bentik akıyı etkileyen parametrelerin tahmini için faydalı bir araç olarak hizmet edebilir.
Biyorobotlar için biyoesinlenmiş kavramsal tasarım metodolojisi
(2013) Eroğlu, Aylin Konez; Erden, Abdulkadir; Erden, Zühal; Department of Mechatronics Engineering
Bu tezin ana amacı biyorobot tasarımlarına yönelik olarak Biyoesinlenmiş Kavramsal Tasarım (BİKT) metodolojisi geliştirmektir. Tez kapsamında, varolan Biyobenzetim Tasarım (BİT) yaklaşımlara ve sistematik mühendislik tasarım adımlarına dayanarak yeni bir BİKT prosedürü geliştirilmiştir. Geliştirilen prosedür, köpek biyorobotu (BioDog) üzerinde yürüme ve tırısa gitme, hamamböceği biyorobotu (BioCoc) üzerinde tırmanma, sıçrama (çekirge) biyorobotu üzerinde zıplama ve melez (köpek- ıstakoz) biyorobotu üzerinde yürüme hareketleri için uygulanmıştır. Örnek çalışmalardan elde edilen geri bildirimler kullanılarak bir BİKT süreci oluşturulmuştur. Hedeflenen BİKT metodolojisini oluşturmak için geliştirilen BİKT süreci, Klasik Ayrık Olay Sistem Spesifikasyonu (AOSS) modeli ile modellenmiştir.Önerilen BİKT metodolojisi, açık ve tam olarak tanımlanmış altı adım ile müşteri ihtiyaçlarını biyorobotun kavramsal tasarımına dönüştürmektedir. Varolan BİT'lerin eksik olan taraflarının giderilmesi amacı ile biyolojik sistem analizi ve biyobenzetim dönüşüm tasarım adımları bu tez çalışması kapsamında detaylı olarak incelenmiştir.Tez çalışmaları sırasında BİKT metodolojisinin tüm adımları tam olarak her ne kadar dört örnek çalışma üzerinde uygulanmış olsa da, on dört farklı biyolojik sistem ve yirmi dört hareket tipi içerik analizi yöntemi ve/veya gözlem yöntemi kullanılarak incelenmiştir. İçerik analizi için literatür taraması yapılmış, biyolojik sistemlerin gözlemlenmesi için ise bir deney düzeneği kurulmuştur. Deneyler sırasında biyolojik sistemlerin morfoloji, işlev ve davranışları hakkında gerekli bilgiyi edinmek için hızlı kamera kullanılmıştır. Biyobenzetim dönüşüm adımında, biyolojik sistem hakkındaki bu bilgi sistematik olarak biyorobotun kavramsal tasarımı için gerekli olan biyorobot hakkındaki bilgiye dönüştürülmektedir.
Bulanık ÇKKV yaklaşımı kullanarak bir bakım planının seçilmesi için karar destek modelinin geliştirilmesi
(2019) Abdulgader, Fathıa Sghayer; Erdebilli, Babek; Industrial Engineering
Karmaşık karar vermede, çok kriterli karar vermenin (ÇKKV) metodolojilerinin kullanılması, çeşitli alternatifler arasında bilinçli ve haklı bir karar vermenin en bilimsel yoludur. ÇKKV'ler farklı amaçlarla ve bu amaca ulaşmada etkinliklerini kanıtlayan birkaç uygulamayla kullanılmıştır. Bu araştırmada, farklı ÇKKV metodolojilerinin avantajları ve dezavantajları, doğruluk ve hassasiyetlerini artırmak için uygulanan farklı tekniklerle birlikte yapılan araştırmalardır. Çalışmanın temel amacı, birçok ÇKKV yönteminin gücünü birleştiren ve endüstriyel uygulama için en uygun bakım politikası / stratejisini seçmek için uygulayan hibrit bir ÇKKV süreci geliştirmektir. Dahası, sonuçların belirsizliğini ve belirsizliğini ortadan kaldırmak için kullanılan tüm ÇKKV tekniklerinde bulanık dilbilimsel terimler kullanılmaktadır. ÇKKV yöntemlerini hibrit bağlamda kullanan ve bulanık dilbilimsel terimleri kullanan çalışmalar üzerinde yapılan kapsamlı bir literatür taraması ile bulanık DEMATEL - AHS - TOPSIS hibrit tekniğini kullanmak için bir model geliştirilmiştir. Uygulamasıyla birlikte model, çeşitli AHS yöntemini kullanarak önceliklendirme kriterleri arasında çift yönlü bir karşılaştırma yapmanın yanı sıra, birkaç kriter arasında karşılıklı ilişkiler kurulmasında bulanık DEMATEL'in güçlerini birleştiren türünün ilk örneğidir. Daha sonra, alternatifler, negatif ve pozitif çözümler oluşturarak ve alternatiflerin her biri için göreceli yakınlığı hesaplayarak bulanık TOPSIS yöntemi kullanılarak karşılaştırılır. Ayrıca, altı ana kriter, yirmi dört alt kriter ve beş alternatif model başvurusu için literatürden seçilmiştir. Araştırmanın bulguları, koruyucu bakımın yakından takip ettiği ve bunu takiben koruyucu bakımın en iyi seçim olduğunu bir bakım planı olarak göstermektedir. Araştırmanın sonuçları, geliştirilen modelin uzmanların girdilerine dayalı bakım planları seçme ve gelişmiş bulanık ÇKKV yaklaşımını kullanma konusundaki başarısını doğruladı.
Coğrafi bilgi sistemi (CBS) modellemesi kullanılarak Karasu kıyı alanı için deniz seviyesi yükselmesinin (DSY) etki değerlendirmesi
(2018) Elıawa, Ali Ibrahım Alı; Tora, Hakan; Genç, Aslı Numanoğlu; Airframe and Powerplant Maintenance
Küresel ısınmaya bağlı olarak Deniz Seviyesi Yükselmesi (DSY), kıyı bölgeleri için önemli bir konu haline gelmektedir. Bu tez çalışmasında, Türkiye'de Karasu etrafındaki kıyı bölgelerinin zaafiyetini (kırılganlık) değerlendirmek için kapsamlı bir analiz yapılmıştır. Deniz seviyesindeki 1 m, 2m, ve 3 m 'lik deniz seviyesi yükselmesi senaryo tahminlerine dayanarak, su taşkını seviyeleri Sayısal Yükseklik Modeli (SYD) kullanılarak görselleştirilmiştir. Sekiz taraflı kural algoritması, yüksek çözünürlüklü bir SYD verisi kullanılarak Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) aracılığıyla uygulanmıştır. SYD verileri, Türkiye Ulusal Arazi Etüdü tarafından yayınlanan 11 adet 1: 5000 ölçekli topografik haritalar kullanılarak üretilmiştir. CBS tabanlı su baskını haritalarının sonuçları sırasıyla 1 m, 2m, ve 3 m 'lik deniz seviyesi yükselme senaryoları için toplam arazinin % 1.43'ünün veya 0.79 km2'sinin, % 6.16'sının veya 3.4 km2'sinin ve % 30.08'inin veya 16.6 km2'sinin su altında kaldığını göstermektedir. Risk haritaları, 1 m'lik senorya için su birikintileri ve plaj alanlarının 3 m'lik senaryo için ise kentsel alanlar, su kütleleri ve plaj alanlarının daha yüksek risk taşıdığını göstermektedir. Zaafiyet (kırlganlık) verilileri ile birleştirilmiş afet haritasından, Karasu bölgesinin batı ve doğusundaki nehir ağzı bölgelerinin orta dereceli bir zaafiyeti (kırlganlık) olduğu, kıyı bölgelerinin iç kesiminin zayıflığının ise düşük olduğu görülmektedir. Bu sonuçlar, arazi kullanım politikalarını ve planlamasını geliştirme yönünde karar vericilere Karasu bölgesi için temel değerlendirme verileri sağlamaktadır.
Çok rotorlu İHA'ların bozucu giriş dışlama tabanlı denetlenmesi
(2016) Aydemir, Mete; İrfanoğlu, Bülent; Yıldız, Erdinç Nuri; Department of Mechatronics Engineering
Bu çalışmanın başlıca odağı, iki serbestlik dereceli robot kol bulunduran döner kanatlı uçan platformların denetlenmesidir. Tasarlanan denetleyici hem parametre değişimleri hem de robot kolun haraketi sırasında oluşan bozucu girişleri dışlamaktadır. Bu amaçla etkin bozucu giriş dışlama denetimi (ing. ADRC) yöntemi uyarlanmış ve bozucu giriş dışlama yetenekleri incelenmiştir. Çok rotorlu sistemin iki serbestlik dereceli kol ile beraber haraket denklemleri Newton-Euler yaklaşımı kullanılarak türetilmiştir. ADRC yönteminin başarımı, uçuş testleri yoluyla ticari çok rotorlu sistemlerde sıklıkla kullanılan iki döngülü Oransal-İntegral-Türevsel denetleyici ile karşılaştırılmıştır. Çok rotorlu sistemin regülasyon ve bozucu dışlama performansları değişik başarım ölçütleri kullanılarak kıyaslanmıştır. Robot kolun hem yalpa hem de yunuslama eksenlerini aynı anda etkileyen bozucu yarattığında ADRC'nin daha iyi başarım sergilediği görülmüştür.
Çoklu proje nakit akışı ve program risk değerlendirmesi için bir karar destek sistemi: yüklenicinin bakış açısıyla
(2018) Yussef, Mohammed Abdelkader Mohammed; Özkil, Altan; Sönmez, Rifat; Aviation Management
Bu tez, yükleniciler için çoklu proje nakit akışı program risk değerlendirmesi için bir Karar Destek Sistemi (KDS) sunmaktadır. Önerilen KDS 'nin ana amacı, ihale sürecinde genel yüklenici bakış açısıyla çoklu projelerin nakit akış analizlerinin yapılması için maliyet ve zaman belirsizliğini sayısallaştıran bir metodoloji geliştirmektir. Öngörülen metodoloji birkaç zorunlu adımı içermektedir. Tezde, mevcut nakit akış metotlarının belirlenmesi amacı ile olasılıklı nakit akış yönetimi üzerine odaklanmış modeller gözden geçirilmiştir. Daha sonra karar destek sistemi içinde, gelecek dönemlere ilişkin çoklu projelerde nakit akışları tahminleri için Monte Carlo simülasyon tekniğini esas alarak geliştirilen yeni bir metodoloji sunulmuştur. Sunulan metodolojinin avantajları üç gerçek inşaat projesinin analizleri ile gösterilmiştir. Son olarak, en iyi Net Nakit Akışı (NNA) tahminini veren optimal proje parametrelerini belirlemek için geliştirilen metodoloji kullanılarak senaryo analizleri yapılmıştır. Bu tezin ana katkısı, birden fazla projenin entegre nakit akışı ve risk analizini mümkün kılmasıdır. Bu karar vericinin çoklu proje riskleri ile ilgili maliyet, program, maliyet ve nakit akışını yeterince tanımasına ve yönetmesine yardımcı olur.
Dikgen frekans-bölmeli çoğullama sisteminin tepe ortalama güç oranını ton enjeksiyonu ile benzetimsel tavlama algoritması kullanarak düşürülmesi ve bir yazılım tanımlı radyo sistemi üzerinde uygulaması
(2016) Özyurt, Erdem; Aydın, Ramazan; Doruk, Reşat Özgür; Department of Electrical & Electronics Engineering
Dikgen frekans-bölmeli çoğullama (OFDM) popüler bir geniş-bant çok taşıyıcılı haberleşme tekniğidir; semboller arası ve taşıyıcılar arası girişime karşı dirençlidir, bununla birlikte işaretin yüksek Tepe Ortalama Güç Oranı'na (PAPR) sahip olması nedeniyle doğrusal olmayan bozulmalar sonucu sistem verimini düşürmektedir. Bu çalışmada, farklı ton sayılarına sahip işaretlerin PAPR değerini düşürmek için benzetimsel tavlama optimizasyon algoritması ile ton enjeksiyonu tekniği kullanılmıştır ve gerekli olan iterasyon sayısını azaltmak için iç eşik değeri kullanılmıştır. Benzetim sonuçları diğer teknikler ile karşılaştırılmış ve önerilen tekniğin OFDM sistemlerinin PAPR değerlerini düşürmek için kullanılabileceği görülmüştür. Tasarlanan sistem Yazılım Tanımlı Radyo (SDR) üzerinde uygulanmış ve ölçümler sonucunda doğrusal olmayan etkilerin azaltıldığı gösterilmiştir.
Döküm parametreleri optimizasyonu için hibrid model ve metodoloji önerisi
(2013) İçtenbaş, Burcu Devrim; Özaktaş, Hakan; Güray, Cenk; Industrial Engineering
Döküm hataları tekrar işleme için geçen zaman kaybı ve hurdaya ayrılan malzeme kaybından dolayı dökümhanelere zarar vermektedir. Bu hatalara neden olan faktörleri incelenip düzeltici önlemler alınması hata oranlarını azaltırken verimliliğe de olumlu yönde katkı sağlayacaktır. Bu çalışmanın ana amacı, Yapay Sinir Ağları ve Karar ağaçları analizi tekniklerini kullanarak döküm hatalarını tahminleyen bir hibrid sistem önermektir. Çalışmada ayrıca Yapay sinir Ağları ve Karar ağaçları analizi metodlarının tek başına döküm hataları tahmini için kullanılması ve tahmin performanslarının karşılaştırılması çalışmada yer almaktadır. Modellerin oluşturulmasındaki esas amaç mühendisler ve yöneticiler için döküm parametreleri ve döküm kalitesi hakkında karar verme sürecine yardım edecek bir karar destek sisteminin oluşturulmasıdır.
Emitörlerin pasif konumlandırılmasında çok yollu saçılmaların kullanımı
(2016) Dalveren, Yaser; Kara, Ali; Department of Electrical & Electronics Engineering
Bu tez, ada ve kıyı bölgelerindeki radar emitörlerinin çok yollu saçılımdan yararlanarak pasif konumlandırılmasına hitap etmektedir. Çalışmadaki fikir, Coğrafik Bilgi Sistemi (CBS) ile çok yollu saçılan sinyallerin yapay sensör olarak kullanılmasına dayalıdır. Böylece, tek sensör, tipik olarak Elektronik Destek (ED alıcı, ile pasif konumlandırma elde edilebilmektedir. Önerilen yöntem, düzensiz araziler üzerindeki muhtemel çok yollu saçılma merkezlerinin kestirimi ile başlamaktadır. Bunu yapmak için, çok yollu saçılmış darbeler ve direk yol ile ED alıcıları tarafından alınmış darbelerin geliş açısı (GA) ve varış zaman (VZ) bilgilerine ihtiyaç vardır. O halde, ele alınan problem klasik varış zaman farkları (VZF) temelli tekniklerin kolayca uygulanabileceği çoklu sensör konumlandırma problemine dönmektedir. Fakat, çok yollu saçılım düzensiz araziler üzerindeki dağınık bileşenleri kapsadığı için, yapay sensör olarak kullanılacak saçılma merkezlerinin konumunda yüksek derecede bir belirsizlik olacaktır. Açıkçası bu durum yüksek konumlandırma hatasına yol açmaktadır. Bu hatayı azaltmak için belirsizlik bölgelerinin bölütlendirilmesi önerilmektedir ve sonrasında radyo dalga yayılımı ilkeleri muhtemel saçılma merkezlerinin konumunu kestirebilmek için uygulanmaktadır. Muhtemel saçılma merkezlerinin konumu belirlendiğinde, ağırlıklandırılmış ortalama yöntemi radar emitörünün konumunu kestirmek için kullanılmaktadır. Basitleştirilmiş bir iki boyuttaki bir model ile ilgili simülasyon sonuçları sunulmaktadır.
Entelektüel sermayenin yeni bir bulanık analitik ağ süreci yaklaşımı ile değerlendirilmesi
(2013) Özdemir, Yavuz Selim; Erkan, Turan Erman; Industrial Engineering
Bir işletmenin değeri finansal varlıkları ve Entelektüel Sermaye olarak adlandırılan maddi olmayan duran varlıkları ile tanımlanır. Entelektüel Sermaye her zaman var olmuştur, ancak son yıllarda modern ekonominin endüstriyel ağırlıktan bilgi çağına geçmesiyle, stratejik öneminin bilinirliği atmıştır. Hem akademisyenler hem de iş dünyasındaki uzmanlar Entelektüel Sermayenin bugünün pazarlarda rekabet avantajını korumak için en önemli noktalardan biri olduğunu kabul etmektedirler. Entelektüel Sermaye, Beşeri Sermaye ve Yapısal Sermaye gibi fiziksel olmayan ancak maddi değeri olan kaynaklardan oluşmaktadır. Bu tez kapsamında Entelektüel Sermayenin bileşenlerinin nispi öneminin değerlendirilmesi için yeni bir Bulanık Analitik Ağ Süreci yaklaşımı önerilmiş ve Entelektüel Sermaye memnuniyet göstergeleri açısından incelenmiştir. Önerilen bu yeni yöntem, en sık kullanılan diğer Bulanık Analitik Ağ Süreci yaklaşımları ile karşılaştırılmıştır. Entelektüel sermayenin ölçütlerinin değerlendirilmesi için bir grup üretim şirketi uzmanı, hizmet şirketi uzmanı ve akademik uzman seçilmiştir. Elde edilen sonuçlar kullanılarak Ankara?daki üretim ve servis sektörlerindeki şirketlerin entelektüel sermaye farkındalık düzeyleri belirlenmiştir.
Görüntü işleme yöntemleri kullanarak otomatik spırulina tespiti
(2019) Sıddık, Othman; Bostan, Atila; Computer Engineering
Bu tezde Spirulina'nın otomatik tespiti üzerine bir çalışma sunulmuştur. Spirulina 4 türe sahip bir tür alg mikroorganizmadır ve su kalitesinin tespitinde, takibinde ve gözlemlenmesinde oldukça yararlıdır. Bu tezin katkısı, Spirulina'nın sudaki teşhisine yardımcı olmak için otomatik bir sistem geliştirmek ve bu yöntemin uygulanabilirliğini göstermek olmuştur. Mikroskobik görüntülerde Spirulina'nın hızlı ve doğru bir şekilde teşhis edilebilmesi diğer tüm alg türlerinin tespiti için de çok önemlidir. Su kalitesinin belirlenmesinde, Spirulina tür ve miktarını tespit etmek için manuel yöntemler kullanılmaktadır. Ancak insan dikkat ve hatasına bağlı olan bu yöntem yanlış sonuçlara yol açabilmektedir. Mikroskobik su görüntülerinde algleri uzmanlar aracılığı ile, tespit etmek oldukça zor ve yoğun çaba gerektirmektedir. Spirulina'nın otomatik tespiti boyut, şekili, iklimsel değişiklikleri, büyüme periyotları ve su kirliliği gibi sebepler nedeniyle zor bir işlemdir. Günümüzde spirulina'nın otomatik olarak tespiti, uygulamalı biyoloji alanında öncelikle ihtiyaç duyulan konulardan biridir. Diğer taraftan, Derin-Öğrenme ve Evrişimli Sinirsel Ağlar (CNN) sayısal görüntülerde nesne tanıma işlemlemlerinde daha iyi sonuçlar sağlamakta ve görüntü sınıflandırma problemlerinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu tezde, mikroskobik görüntülerde Spirulina tespit etme problemini çözmek için başarılı olup olmadığını göstermek amacıyla, CNN yöntemi de test edilmiştir. Türkiye'deki nehir ve göllerden toplanan orijinal görüntüler arasından yapay görüntü yaratma yöntemi kullanarak kapsamlı bir veri kümesi hazırlanmıştır. Orjinal mikroskobik görüntüler yapay görüntü yaratma yöntemi kullanılarak çoğaltılmış ve bu çalışma için özel bir set oluşturulmuştur. Sonuç olarak, görüntü seti, farklı aydınlatma koşullarını içerecek şekilde 1000 görüntüye çıkartılmıştır. Orijinal görüntüler Türkiye'deki nehir ve göllerden toplanmıştır. Bu tezde, bir mikroskobik-görüntüde Spirulina'nın tespitinde görüntü işleme ve özellik çıkarma sonuçları raporlanmıştır. İlk olarak, Spirulina'nun mikroskobik-görüntüde tespit edilmesi için RGB görüntü formatı üzerinde morfolojik işlemler kullanılmıştır. Bu yöntemle %84 oranında tespit-başarısı gözlemlenmiştir. Daha sonra, karşılaştırma amacıyla üç farklı yöntem denenmiştir. Bu yöntemler ve ilgili tespit-başarı oranları ise; SURF 63%, FAST 67%, CNN 99% doğruluk oranı olarak belirlenmiştir. Doğal olarak, gelecekte yapılacak çalışmaların, bu çalışmaları daha ileri götüreceği görülebilmektedir. Bu tez çalışmasında, mikroskobik görüntülerde Spirulinanın otomatik olarak tespiti için CNN ilk defa denenmiştir. Spirulinanın dört farklı türünün tespiti için CNN yöntemi de kullanılmıştır. Gözlemlenen, sonuçlar karşılaştırmalı ve ayrıntılı olarak tartışılmıştır. Bilgimiz dahilindeki literatür ve araştırma sonuçları uyarınca bu çalışma, mikroskobik görüntülerde otomatik Spirulina tespiti probleminde CNN yöntemi kullanılan ilk çalışmadır. Anahtar Kelimeler: Spirulina, Otomatik tespit, Morfolojik özellik, Özellik analizi, Görüntü elde etme, Derin öğrenme, Evrişimli sinirsel ağlar, Sınıflandırma, Spirulina tespiti.
Havacılık uygulamalarında gerdirerek şekillendirme işleminin deneysel ve sayısal incelenmesi
(2015) Hatipoğlu, Hasan Ali; Karadoğan, Celalettin; Manufacturing Engineering
Gerdirerek şekillendirme işlemi yaygın olarak havacılık sektöründe sac gövde panellerin üretiminde kullanılır. Bu işlemde düz haldeki sac parça kenarlarından hidrolik kuvvetle hareket eden bir erkek kalıp üzerinde gerdirerek şekillendirilir. Bu esnada parçayı iki kenarından yine hidrolik kuvvetle hareket eden çeneler tutar. Kaliteli parçalar üretebilmek için kalıp-çene hareketleri ve yağlama koşulları gibi işlem parametrelerinin uygun şekilde belirlenmesi gerekmektedir. Mevcut durumda bu parametreler üretim tecrübesi ve geleneksel yöntemlerle belirlenmektedir ki bu işlemi yavaşlatmakta ve hurda riskini arttırmaktadır. Bu çalışmada amaç, gerdirme işleminde fiziksel denemelerin yerini alabilecek sayısal denemelere olanak sağlayan sonlu eleman modelini oluşturmak ve işlemi optimize etmektir. Sonlu eleman modelinin başarısı büyük ölçüde malzeme davranışı ve sürtünmenin doğru modellenmesine bağlıdır. Malzeme davranışını tespit için sık kullanılan alüminyum alaşımlarının çekme, şişirme ve şekillendirme sınır testleri yapılmış ve bu testlerden elde edilen veriler pekleşme eğrileri, akma bölgeleri, anizotropik sabitler ve sınır şekillendirme eğrilerinin tanımlanmasında kullanılmıştır. Bir başka çalışmada, yapılan özel testlerle kalıp ile sac arasındaki sürtünme katsayısı farklı sürtünme koşulları için tespit edilmiştir. Markalanmış alüminyum alaşım saclar yarı-dairesel kalıp üzerinde şekillendirilerek ve oluşan deformasyon optik olarak ölçülerek deneyler gerçekleştirilmiştir. Bu deneyler oluşturulan sayısal modelin doğrulanmasında kullanılmıştır. Son olarak, takım hareketlerini belirleyen bir yöntem geliştirilmiş ve bu yöntem gerçek bir uçak parçası üzerinde başarıyla uygulanmıştır.
Kelime gömme kuralları ve metin sınıflandırması tabanlı makine öğrenme üzerine bir çalışma
(2019) Al-gartanee, Asmaa; Mıshra, Alok; Görür, Abdül Kadir; Software Engineering
Çevrimiçi bilgilerin, internet üzerinden temin edilebilen elektronik belgelerin ve dijital kütüphanelerin sayısındaki ani artış ile beraber metin belgelerinin kategorize edilmesinde zorluklar oluşmaya başlamıştır. Metin sınıflandırması teknik sürecinin kara kutusunun gösterilebileceği en esnek yöntemlerden birisi olarak görülen kural tabanlı yaklaşımlar olarak gömme, kural tabanlı ve makine öğrenme yaklaşımı bu problemin bu nedenle en iyi çözümleridir. Sınıflandırma sürecinin detayları görülebilir ve iyi sonuçlar elde etmek için bazı araçlar ve yeni talimatlar eklenebilir. Bu yaklaşımın bilgi alma, e-devlet, bilgi süzme, metin veri tabanları, dijital kütüphaneler ve diğer uygulamalar için değeri yüksektir. Gömme tekniği ve kural tabanlı oluşturma problemi metin kategorizasyonunda çok belirgin bir öneme sahiptir. Gömme tekniğinin ana fikri, metin kategorizasyon motoruna bir belgeyi bir kategoriye dönüştürmesinde yardımcı olabilecek bilgilendirici ve bilgilendirici olmayan kelimeleri tutabilecek bir teknik kullanarak anahtar kelimelerin önemini tespit etmektir. Bu tez, kelimeden vektöre (word2vec) ve belgeden vektöre (doc2vec) yaklaşımları için gömme tekniği kullanan kural tabanlı yaklaşımı ele almaktadır. Benzerlik hesabına bağlı olarak anahtar kelimeler hazırlamada bu iki teknik kullanılacaktır. Bunun ardından, doğruluk, geri çağırma, hassasiyet ve F-Ölçümleri gibi performans değerlendirme ölçütlerini hesaplayarak sistemin en iyi performansını gerçekleştirecek bir sınıflandırıcı için kural tabanlı yaklaşımı uygulamada bu anahtar kelimeleri kullanırız. Reuters 21578 ve 20 haber grupları veri kümeleri üzerinde Reuters 21578 ve 20 haber grupları veri kümelerinin ilk on kategorisini tasnif etmek için deneyler yapılmıştır. Python dili; F-M Skoru, Hata oranı ve Doğruluk ile ölçülmekte olan yaklaşımın genel etkinliği ile izlenen kural tabanlı bir yaklaşımı meydana getirmek için kullanılmıştı. Reuters 21578 veri kümesi durumunda doc2vec (d2vRule) kullanan gömme tekniği ile kural tabanlı sonuçları; doğruluk % 79, geri çağırma % 75, F-Ölçümleri % 76.75, hata oranı % 9.28 ve doğruluk ölçümleri % 90.72 olarak bulunmuştur. 20 Haber Grubu veri seti için sonuçlar; hassasiyet % 76, geri çağırma % 66,64, F-Ölçümü % 70,98, hata oranı % 9,99 ve doğruluk ölçümü % 90,07 olarak bulunmuştur. Ayrıca, makine öğrenme algoritmaları J-RIPPER (JRip), One Rule (OneR) ve ZeroR, Reuter 21578 veri setine uygulandığında, JRip, OneR ve ZeroR için sırasıyla 0.713 - 0.752, 0.506 - 0.598 ve 0.219 - 0.39 F-Ölçümleri ve doğruluk ölçümleri elde ettik. . Buna ilaveten, bu algoritmaları veri kümemize uyguladığımızda, mutabakat sağlandı ve algoritmamızın (d2vRule) yukarıda belirtilen bu üç algoritmadan daha iyi performans gösterdiği ortaya çıktı. Bundan başka, değerlendirme ölçütlerine göre iyi bir sınıflandırma süreci sağlamaktadır. Diğer taraftan, gömme tekniğini word2vec modeliyle kullanırken, bu sonuçların hassasiyet, geri çağırma ve F-Ölçüm yaklaşımlarına bağlı olduğu tahmin edilebilir. Son olarak, kural tabanlı yaklaşımızın makine öğrenme sonuçlarından yani Naïve-Bayes, Naive Bayes Updateable, Rules.DecisionTable, Lazy. IBL ve Lazy.IBK. yaklaşımlarının sonuçlarından daha iyi olduğu açıktır. Kural-tabanlı (w2cRule) yaklaşımımız için geçerliliği denetlendiğinde, belirli bir referansın kural-tabanlı (RB) sınıflandırıcısının doğru sınıflandırılmış örneklerin % 82.19'u ile en yüksek doğruluğa sahip olduğu görülürken, Karar Ağacı (DT) Destek Vektör Makinesinin (SVM), Rastgele Orman (RF) ve Bayes Net (BN) sırasıyla % 81.72, % 81.49, % 81.19 ve % 77.85 doğruluk oranlarına sahiptirler ve Geçici Spesifiklik Skoru (TSS) sınıflandırıcısı referans alınan örneklerin % 77.19'unu doğru bir biçimde sınıflandırmıştır. Bununla beraber, kelimeden vektöre kural tabanlı sınıflandırıcımız (w2vRule) Reuter 21578 veri kümesi durumunda % 73 hassasiyet, % 77.61 geri çağırma, % 75.09 F-Ölçümü, % 10.09 hata oranı ve % 89.91 doğruluk ölçüm seviyeleri gözlemlenmiştir. Bundan dolayı, önceki kural tabanlı ve makine öğrenme sınıflandırıcıları ile kıyasladığımızda en iyi sonuçları vermiştir.
Küçük ve orta bütçeli işletmeler için işletme iyileştirme modeli (SMEMM)
(2013) Ergin, Merve Hande; Çelebi, Neş'e; Industrial Engineering
Küçük ve Orta Bütçeli İşletmeler'in (KOBİler) gelişmesi ve iyileşmesi ülke ekonomisine katkı sağlar. Ancak, KOBİ'ler işletmelerinin iyileşmesi için iş uygulamalarında süreklilik sağlamakta zorlanabilirler. İyileşme karmaşık bir olgudur; örgütsel etmenlerin mevcut durumunun değerlendirilmesi gerekir, bununla birlikte etmenlerin ağırlığı işletme geliştikçe değişecektir. KOBİlerin süreç ve kaynaklarındaki eksikliklerden dolayı KOBİler değerlendirme sırasında zorluklarla karşılaşabilirler.Bu çalışmada, İmalat sektöründe faaliyet gösteren Türk KOBİ'lerinin süreçlerinin iyileşmesi için temel adımları içeren yeni bir model önerilmiştir. Bu iyileştirme adımları süreçlerin tanımlı, yönetilebilir ve ölçülebilir olmasını hedefler. Model, mevcut süreçlerin değerlendirilmesinde referans noktası oluşturur ve iş uygulamalarının önceliklendirilmesinde rehberlik eder. Önerilen yeni modelde çerçeve olarak süreç yönetimini ve kalite iyileştirme kavramlarını içeren Yeterlilik Olgunluk Modeli (CMM) kullanılmıştır.Yeni model ampirik olarak test edilmiş ve modelin Türk İmalat Sanayi KOBİlerinin yapısına ve özelliklerine uyması için gerekli düzeltmeler yapılmıştır. Model, her seviyede tamamlanmış ve eksik aktivitelerin belirlenmesi için bir araç olarak ve işletmenin gelecekteki gereksinimlerini belirlemek için bir yol haritası olarak kullanılabilir.
Kutupsal ortotrop fonksiyonel olarak kademelendirilmiş içi boş dönen disklerin elastik analizi
(2015) Essa, Saad; Argeşo, Ahmet Hakan; Manufacturing Engineering
Bu çalışmada, kutupsal ortotrop, içi boş ve fonksiyonel olarak kademelendirilmiş dönen diskler için yarı analitik ve analitik çözümler geliştirilmiştir. Çözümler disk kalınlığının değişimini de gözönüne almaktadır. Formülasyonlar kutupsal koordinatlar kullanılarak gerçekleştirilmiş ve malzeme özelliklerinin radyal koordinat doğrultusunda değişim gösterdiği varsayılmıştır. Problemleri tarif eden denklemler düzlem gerilme ve küçük şekil değişmeler varsayımları altında elde edilmiştir. Çalışmada iki farklı sınır koşuluna sahip disk gözönüne alınmıştır. Birincisinde diskin iç ve dış yüzeylerinin serbest, ikincisinde ise, diskin iç tarafında rijit bir cisim bulunduğu ve dış yüzeyinin serbest olduğu durum gözönüne alınmaktadır. Yarı-analitik çözümler elastisite modüllerinin ve disk kalınlığının üç parametre ile kontrol edilen ve doğrusal olmayan bir fonksiyonla değiştiği kabul edilerek bulunmuştur. Poisson oranları sabit kabul edilmiş ve yoğunluğun ise herhangi bir sürekli fonksiyonla tariflenelebileceği varsayılmıştır. Üç parametreli doğrusal olmayan fonksiyon literatürde malzeme kademelendirilmesini tarif etmek için yaygın olarak kullanılan eksponansiyel ve kuvvet formunda ifade edilen fonksiyonların birleşimidir. Analitik çözümler elastisite mödüllerinin, disk kalınlığının ve yoğunluğun kuvvet formunda değiştiği kabul edilerek bulunmuştur. Çözümler doğrusal olmayan atış yöntemine dayalı bir sayısal yöntem kullanılarak doğrulanmıştır. Çalışmada ilk olarak doğrulama örnekleri sunulmuştur. Sonrasında, ortotropi derecesi ve malzeme kademelendirilmesinin disklerin elastik davranışına etkisi parametrik analiz yaparak gösterilmiştir. Analizlerde disklerin elastik limit açısal hızları Horford'un akma kriterine göre elde edilmiştir.
Merkezi örüntü üreteçlerin optimizasyonu
(2018) Elborı, Alftah; Turan, Mehmet; Arıkan, Kutluk Bilge; Mathematics
Günümüzde insanlar gibi dinamik ve sağlam hareket edebilen insan robotunu bulmak en zor görevlerden biridir. İki ayaklı hareketi araştıran birçok araştırma olmasına rağmen, günümüzde insan yetenekleri olan robot bulunmamaktadır. Bu tezde robotlarda iki ayaklı hareket için Merkezi Örüntü Üreteçlerin (CPG) optimizasyonu ile ilgili olarak, üç matematiksel yapı tartışılmıştır. Ayrıca, bu tezde iki serbestlik dereceli bir bacakta ritmik hareket elde etmek için CPG'lerin, bağlantısız, tek yönlü veya çift yönlü bağlantılı gibi farklı şekillerde eşleşmeleri incelenmiştir. CPG'lerin üç matematiksel yapısı için de kararlılık analizi yapılmıştır. Bu tezde ele alınan farklı yapılardaki farklı eşleştirmeler arasından üçüncü yapıda çift yönlü eşleştirme en iyi sonucu vermiştir. Yapılardaki parametreler kararlılık bölgesinden seçildiği zaman, herhangi bir duyusal geribildirim olmaksızın önemli sonuçların elde edildiği gözlemlenmiştir.
Petrol kuyu sondaj kulesı modelleme ve kontrolü
(2020) Nam, Amır Nobahar Sadeghı; Özbek, Mehmet Efe; Arıkan, Kutluk Bilge; Department of Electrical & Electronics Engineering
Petrol kuyusu sondaj kuleleri, delme, manevra ve raybalama gibi gerçek bir işlem sırasında farklı çalışma modlarına sahiptir. Her mod bazı belirli dış bozunumlar ve bazı belirsizlikler içerir. Bu çalışmada, sondaj kulesinin ana ekipmanı matematiksel olarak modellenmiş ve matkap dizini (string) ve matkap ucunun, dikey ve dönüşsel hareketlerinin dinamikleri türetilmiştir. Delme hızının, delme işleminde ekonomik bir parametre olarak, optimum değerleri bulunmuş ve matkap ucunu etkı eden kuvvet çıkartılmıştır. Ardından, yukarı çekme ve aşağı indirme işlemleri sırasında, hız profili, aynı zamanda hızlanma ve yavaşlama profilleri çıkartılmıştır. Operasyon modları için doğrusal olmayan model kullanılarak, gürbüz ve adaptif kontrol sistemleri tasarlanmıştır. Bu kontrol stratejileri beş tip kontrolcu içermektedir; Kaskat PID kontrolcusu, Aktif Bozunma Girdisi Reddetme kontrolcusu, Loop Şekillendirme kontrolcusu, Geribesleme Hatası ile Öğrenme kontrolcusu ve Kayan Kipli kontrolcusu. Çalışma, bu kontrolculerin tasarım sürecini sunar ve önerilen kontrol sistemlerinin, referans sinyalini takip performansını ve aynı zamanda parametrik belirsizlikler ve dış bozunum girdileri karşısındaki performansını değerlendirir. Bu karşılaştırma matematiksel performans ölçütlerine ve enerji tüketimine dayanmaktadır. Sahadaki gerçekçi koşullara, kısıtlamalara ve optimum değerlere dayanarak, delme işlemi sırasında, matkap ucuna etki eden kuvveti kontrol etmek amacıyla bazı mimariler sunulmuştur. Son olarak, otonom sondaj işlemi, delme hızının yönetmesiyle, ROP modu, WOB modu, Delta P modu ve Tork modu olmak üzere dört moda denetleyerek incelenmiştir. Kuyu dibi dizisi parametrelerinin ölçülmesi veya tahmin edilmesi araştırılmış ve incelenmiştir. Matkap dizisinin burulma modellenmesi, uzunluğunu eşit bölümlere bölmesiyle gerçekleştirilmiş, ardından Aktif Bozunma Girdisi Reddetme kontrolcu ünitesini hem dikey hem de dairesel hareketlerinde kullanarak, matkap ucu dönme hızını, kaya sertliğini ve matkap ucu üzerindeki torku gerçek zamanlı tahmin etmek için bazı gözlemciler tasarlanıp sunulmuştur. Tutma-bırakma titreşimleri, modelleme ve kontrol için incelenmiştir. Matkap ucu üzerine etki eden kuvvetin manipülasyonu ve kuyu dibi dizisinde sönümlenmenin arttırılması , bu tür titreşimlerin aktif olarak kontrolu için, önerilen iki çözümdür. Bu iki stratejiyi kullanarak, matkap ucu üzerindeki tutma fazı, geçici tutma bırakma ve bırakma fazı türetilmiş ve analiz edilmiştir. Manevra ve sondaj işlemleri sırasında tasarlanan Kaskat PID, Aktif Bozunma Girdisi Reddetme, Loop Şekillendirme, Geribesleme Hatası ile Öğrenme ve Kayan Kipli kontrolculerin, pratik karşılaştırılması ve fiziksel bir kule performansına katkısı incelenmiştir. Bu amaç, deneysel bir sondaj düzeneğinin tasarımı ve kurulumu ile fiziksel ortamda gerçekleşmıştır. Prototip düzeneği matematiksel olarak modellenmiş ve daha sonra uygun doğrusal ve doğrusal olmayan modelleri, sistem tanımlamasıyla çıkartılmıştır. Kontrolculerin davranışı ve kararlılığı, manevra modunda, ve bir bozunum ağırlığı yükleyerek ve boşaltarak incelenmiştir. Girdi şekillendirmenin, sistem davranışı üzerindeki etkisi analiz edilmiştir. Öte yandan, kontrolculerin sondaj işlemi sırasındaki davranışını incelemek için prototip kurulumuna bir matkap eklenmiştir. Son olarak otonomom sondajda, tasarlanan ROP ve WOB modlarının davranışı, fiziksel deney düzeneği üzerinde analiz edip incelenmiştir.
Tek yönlü bağlara sahip kablosuz algılayıcı ağlarda yaşam ömrü eniyilemesi için tasarım uzayının incelenmesi
(2012) Özyer, Sibel Tarıyan; Koyuncu, Murat; Tavlı, Bülent; Information Systems Engineering
Kablosuz algılayıcı ağlarda, enerji verimliliği en önemli tasarım amaçlarından biridir. Maksimum enerji verimliliği ile en uzun yaşam süresini sağlayan ağ mimarisinin elde edilmesi, tasarım parametrelerinin ayrıntılı ve sağlam şekilde araştırılmasını gerektirir. Tek yönlü bağlar kablosuz iletişim ve ağlarda çok iyi bilinen bir olgudur. Ancak tek yönlü bağların etkileri kablosuz algılayıcı ağların tasarım ve analizinde yeterince incelenmemiştir. Tek yönlü kablosuz ağ bağlarında, önceki çalışmaların bir çoğu, tek yönlü bağların etkilerini hafifletmek için bazı sezgisel tekniklerin tasarım ve analiziyle sınırlı kalmıştır. Bu tez çalışması tek yönlü bağlara sahip kablosuz algılayıcı ağların yaşam ömrüne olan etkisini araştırmaktadır. Parametre değişikliklerinin sonuçları ve değişikliklerin eniyi yaşam ömrü üzerindeki rolü gözlemlenmiştir. Sonra, elde edilen sonuçlar sadece çift yönlü bağlara sahip algılayıcı ağlarla karşılaştırılmıştır. Ana analiz aracı olarak doğrusal programlama kullanılmıştır.
Yiyecek içecek sektörü için çok ürünlü, çok aşamalı üretim planlamasına yönelik model ve karar destek sistemi önerisi
(2016) Tirkeş, Güzin; Çelebi, Neşe; Koyuncu, Murat; Industrial Engineering
Gıda ve içecek endüstrisinde; üretim planlama kararı güvenilir bir talep tahminine bağlıdır. Bu üretim alanlarında -özellikle hammaddelerin bozulabilir olduğu düşünüldüğünde- taleplerin zamanlamasını tahmin etmek; üretimi planlamak ve müşteri gereksinimlerini karşılamak için çok önemlidir. Literatürde gıda ve içecek endüstrisinde talep tahmini yapmak için, otoregresif hareketli ortalama (ARMA), otoregresif entegre hareketli ortalama (ARIMA), doğrusal olmayan ARMA modelleri, Holt-Winters metodları, yapay sinir ağları (ANN), genetik algoritmalar gibi çeşitli istatistiksel modellerin denendiği görülmektedir. Yapılacak tahminler için kullanılacak model verilerin karakteristiğine -'eğilim' veya 'mevsimsellik' özelliklerine- bağlıdır. Bu çalışmada 'gerçel zamanlı, çok aşamalı ve çok hatlı' bir üretim sürdürürken, hem toptan hem de perakende satış yapan bir reçel-şerbet üretim tesisi ele alınmaktadır. Tesisin; kapasite sınırlamaları ve taleplerin belirsizliği gibi sorunların varlığında oluşan üretim zamanlaması problemini çözebilmek için 'zaman serileri analizi' temelli bir talep tahmini yaklaşım modeli kurulmuştur ve bu çalışmada bu model tanıtılmaktadır. Uzun dönem talep tahmini için kullanılan 'zaman serileri modeli işletmenin iki yıllık satış verilerinden elde edilen aylık satış bilgilerinden oluşturulmuştur. Modelde Holt ve Winters'ın üçlü üstel düzleştirme ve mevsimsel düzeltme metotları kullanılarak 2015 yılı için talep tahmini yapılmıştır. Uygulama, gıda ve içecek sektöründe mevsimsel belirsizlikleri ele alabilen ilk çalışmalardan biridir. Modelin tutarlılığında hata ölçütü olarak ortalama mutlak yüzdesel hata (MAPE) kriteri ele alınmıştır. Talep tahmin modelini kurduktan sonra, envanter planlama modülünü de içeren, üretim planlama ve zamanlama modeli olarak karışık tam sayılı programlama modeli kullanılmıştır. Geliştirilen modelin 'belirsizlik' içeren durumlara da kolaylıkla uyum gösterebilir olması, modeli hem şu anki problemin çözümü hem de gelecekteki çalışmalar için en uygun seçenek kılmaktadır. Çalışmanın son kısmında, uç noktalara varan değişken taleplerin olduğu durumlarda kullanıcılara yardımcı olabilecek bir karar destek sistemi önerilmiştir.

Browse

Browsing Doktora Tezleri / Doctoral Thesis by Department "Fen Bilimleri Enstitüsü / Mühendislik Sistemlerinin Modellenmesi ve Tasarımı Ana Bilim Dalı"