Uganda'nın Ekonomik Diplomasisini Güçlendirmede Kurumsal Yönetişimin Rolü

Abstract

Bu çalışma, Uganda'nın ekonomik diplomasisini güçlendirmede kurumsal yönetişimin önemini, özellikle doğrudan yabancı yatırımları (FDI) çekme, ticari anlaşmazlıkları yönetme ve sürdürülebilir ekonomik entegrasyonu teşvik etme bağlamında incelemektedir. Araştırma, üç temel hedef etrafında yapılandırılmıştır: Uganda'ya gelen FDI akışları üzerinde kurumsal yönetişim çerçevelerinin etkisini analiz etmek; yönetişim standartları ile Uganda'nın bölgesel ve uluslararası ticaret müzakerelerine katılımı arasındaki ilişkiyi değerlendirmek; ve yönetişim reformlarının Uganda ekonomisini küresel ticaret çatışmalarının olumsuz etkilerine karşı koruma potansiyelini incelemek. Yöntemsel olarak, bu çalışma karma bir yaklaşım benimsemekte, Dünya Bankası'nın 2017-2023 dönemine ait işletme anketlerinin nicel analizi ile finansal hizmetler, tarım işletmeciliği ve imalat gibi kritik sektörlerde faaliyet gösteren 15 Ugandalı firmanın nitel vaka çalışmalarını birleştirmektedir. Bu ikili yaklaşım, kurumsal yönetişimin Uganda'nın ekonomik diplomasisini nasıl etkilediğine dair kapsamlı bir inceleme sağlamaktadır. Çalışma ayrıca, AfCFTA ve EAC protokolleri gibi ticaret anlaşmalarının politika belgelerinin analizini içererek, yönetişim uyumunun diplomatik etkilerini değerlendirmektedir. Ana bulgular, kurumsal yönetişim kalitesinin FDI varyansının %62'sini açıkladığını, bağımsız yönetim kurulu ve şeffaflığın belirleyici faktörler olduğunu göstermektedir. Ancak, Uganda'nın %32'lik yönetim kurulu bağımsızlık oranı, Ruanda'nın %68'lik oranının gerisinde kalarak, iki ülke arasında %25'lik bir FDI farkına yol açmaktadır. Çalışma, bir yönetişim-diplomasi bağlantısını ortaya koymakta ve Uganda'nın son ticaret anlaşmalarının %78'inin yolsuzlukla mücadele önlemleri gibi yönetişim maddeleri içerdiğini, böylece yerel yönetişimin diplomatik bir pazarlık aracına dönüştüğünü göstermektedir. Sağlam yönetişim yapılarına sahip firmalar, blok zinciri destekli uyum gibi stratejilerle gümrük muafiyetleri sağlayarak, ticaret savaşı şoklarına karşı 2,3 kat daha fazla direnç göstermiştir. Çalışma, Uganda'nın ekonomik diplomasisinin, resmi yönetişim benimsemesinin (örneğin %78 IFRS uyumu) pratikte tam olarak uygulanamamasından kaynaklanan bir uyum güvenilirlik açığı ile sınırlı olduğu sonucuna varmaktadır. Politika önerileri arasında, Uganda'nın kurumsal çerçevesini küresel standartlarla uyumlu hale getirmek için bir Ulusal Yönetişim Akademisi, bir Kurumsal Yönetişim Endeksi ve blok zincir tabanlı uyum sistemlerinin kurulması yer almaktadır. Tez, kurumsal yönetişimin, Uganda'nın küresel değer zincirlerine entegrasyonu ve ticari açıdan savunmasızlıklarının azaltılması için ekonomik diplomasinin vazgeçilmez bir unsuru olduğunu vurgulamaktadır. Anahtar Sözcükler: Kurumsal Yönetişim, Ekonomik Diplomasi, Doğrudan Yabancı Yatırım (FDI), Ticaret Savaşları, Uganda, AfCFTA.

This study investigates the significance of corporate governance in strengthening Uganda's economic diplomacy, particularly in attracting foreign direct investment (FDI), managing trade disputes, and promoting sustainable economic integration. The research is structured around three primary objectives, including analyzing the effect of corporate governance frameworks on FDI inflows into Uganda; assessing the association between governance standards and Uganda's participation in regional and international trade negotiations; and evaluating the potential of governance reforms to cushion Uganda's economy against the negative effects of global trade conflicts. Methodologically, the study employs a mixed-methods approach, integrating quantitative analysis of World Bank enterprise surveys (2017–2023) with qualitative case studies of 15 Ugandan firms operating in key sectors, including financial services, agribusiness, and manufacturing. This dual approach ensures a comprehensive examination of how corporate governance influences Uganda's economic diplomacy. The study also incorporates policy document analysis of trade agreements, including the AfCFTA and EAC protocols, to assess the diplomatic implications of governance compliance. Key findings reveal that corporate governance quality accounts for 62% of FDI variance, with board independence and transparency as decisive factors. However, Uganda's 32% board independence rate, compared to Rwanda's 68%, creates a competitive disadvantage, contributing to a 25% FDI gap between the two nations. The study identifies a governance-diplomacy nexus, demonstrating that 78% of Uganda's recent trade agreements embed governance clauses (e.g., anti-corruption measures), transforming domestic governance into a diplomatic bargaining tool. Firms with robust governance structures exhibited 2.3 times greater resilience to trade war shocks, leveraging strategies like blockchain-enabled compliance to secure tariff exemptions. The study concludes that Uganda's economic diplomacy is constrained by a compliance credibility gap, where formal governance adoption (e.g., 78% IFRS compliance) fails to translate into substantive practice. Policy recommendations include establishing a National Governance Academy, a Corporate Governance Index, and blockchain-based compliance systems to align Uganda's institutional framework with global standards. The thesis underscores corporate governance as a non-negotiable pillar of economic diplomacy, critical for Uganda's integration into global value chains and mitigation of trade-related vulnerabilities. Keywords: Corporate Governance, Economic Diplomacy, Foreign Direct Investment (FDI), Trade Wars, Uganda, AfCFTA.