İş ilişkisinde işçinin özel yaşamının gizliliği

Abstract

Özel yaşamın gizliliği, ortaya çıktığı ilk tarihten itibaren gelişen ve evrilen bir kavramdır. Öğreti ve yargı kararları tarafından bu kavramı açıklamaya ve sınırlarını belirlemeye yönelik birçok teori ortaya konulmuştur. Bu teoriler birbiri ile ilişkilidir ve birçok noktada kesişir. Özel yaşamın gizliliğine bir insan hakkı özelliğini veren ise uluslararası insan hakları belgelerinde ve anayasalarda düzenlenme biçimidir. Özel yaşamın gizliliği hakkı birçok uluslararası sözleşmede yerini almış olmanın yanı sıra, Türk hukukunda da Anayasa, kanun, tüzük ve yönetmeliklerin çeşitli hükümlerinde kurala bağlanmıştır. Bu hak, kural olarak hayatta olan gerçek kişilere aittir. Ad ve soyad, görüntü ve ses, cinsiyet kimliği, cinsel yönelim ve cinsel ilişkiler, aile yaşamı, onur ve saygınlık, kürtaj ve üremeye ilişkin haklar, etnik kimlik, konut, haberleşme ve kişisel veriler bu hakkın kapsamına girer. İşçinin özel yaşamın gizliliği hakkı, işverenin işçinin kişiliğini koruma ve gözetme borcuna dayanan bir haktır. Bu hakkın iş ilişkisinin kurulmasında aday işçiye sorular sorulması, biyolojik veya psikolojik testler uygulanması, aday işçi hakkında üçüncü kişilerden bilgi toplanması yollarıyla ihlali mümkündür. İş ilişkisinin devamında ise işçinin işyerinde izlenmesi, üstünün ve eşyasının aranması, yaşam tarzı ve davranışlarına müdahale edilmesi, cinsiyet kimliği, cinsel yönelimi ve cinsel yaşamına müdahale edilmesi ve ulaşılamama hakkının ihlal edilmesi, bu hakkın ihlaline vücut verir. İş ilişkisinin sona erdirilmesi de bir başka ihlal biçimidir. İş ilişkisinin kurulması esnasındaki ihlal, culpa in contrahendo sorumluluğu kapsamında değerlendirilir. İhlalin iş ilişkisinin devamında veya iş ilişkisini sona erdirme şeklinde gerçekleşmesi hâlinde ise, kişilik haklarına saldırının hüküm ve sonuçları, işçi lehine haklı nedenle fesih, işverenin geçersiz veya haksız feshi ya da fesih hakkını kötüye kullanmasının hüküm ve sonuçları doğar. Anahtar sözcükler: işçinin özel yaşamının gizliliği, işçinin kişiliğinin korunması, işyerinde izleme ve gözetleme, işçilere test uygulama.

Privacy, as a concept, is ever-evolving and expanding since it started to take part in scholarly works. Many scholars and the relevant case law have tried to conceptualize and demarcate privacy. However, each and everyone of these theories generally overlap and correlate with each other. The ground that privacy finds itself as a human right is based on being regulated in international human rights human rights conventions or charters and constitutions. Right to privacy also takes place in Turkish law, mainly in the constitution, codes, bylaws and decrees. In principle, natural living persons are entitled to right to privacy. Name and last name, image and sound, sexual identity, sexual orientation, sexual relationships, family relations, personal dignity and reputation, reproductive and abortion rights, ethnical identity, correspondences, domicile and residence and personal data are all in the scope of right to privacy. Employee's right to privacy is based on employer's contractual obligation to protect the employee's personhood. This right can be breached by the employer, in the conclusion of the employment contract, by the disclosure of information, application of biological or psychological tests and gathering information from a third-party. Similarly, surveillance and monitoring in the workplace, search and seizures, intervention to employee's life style and behaviors, sexual identity, sexual orientation and sexual life or the breach of employee's right to disconnect constitutes a breach of employee's right to privacy, as well as terminating the contract. Breaches in the conclusion of the employment contract, is to be resolved under the liability of culpa in contrahendo. Concerning the breaches in the employment relation or its termination, the legal consequences of the breach of personhood, employee's rightful termination of the employment contract or employer's unjust, invalid or misused termination of the contract are to be applied. Keywords: employee's right to privacy, protection of employee's personhood, workplace surveillance, employee testing and monitoring.