CDS Primini ve Vadeli İşlem Sözleşme Fiyatlarını Etkileyen Faktörler: Türkiye Örneği

Abstract

Günümüz finansal piyasalarının karmaşık yapısı içerisinde etkin risk yönetimi ve optimal yatırım stratejileri geliştirmek, piyasa katılımcılarının çeşitli finansal enstrümanları derinlemesine kavramasını gerektirmektedir. Vadeli işlem sözleşmeleri ve Kredi Temerrüt Takasları (CDS) gibi türev ürünler, risk yönetiminde stratejik öneme sahip finansal varlıklar olarak öne çıkmaktadır. Bu enstrümanların fiyatlandırma mekanizmaları hem ulusal hem de küresel çok sayıda ekonomik faktörün etkisi altında şekillenmektedir. Söz konusu faktörlerin vadeli işlemler ve CDS primleri üzerindeki münferit etkilerinin sistematik analizi, risk yönetimi süreçlerinin optimizasyonu ve daha isabetli yatırım stratejilerinin geliştirilmesi açısından kritik öngörüler sağlamaktadır. Bu çalışmada Türkiye CDS primi ile Borsa İstanbul Vadeli İşlemler ve Opsiyon Piyasası ürünlerinden dolar/TL ve BIST30 vadeli işlem sözleşmesi fiyatlarının hangi ulusal ve küresel değişkenlerden etkilendiği belirlenmeye çalışılmıştır. Buna ek olarak ilgili değişkenlerin birbirleriyle olan ilişkileri de dikkate alınmıştır. Literatürde öne çıkan çalışmalardan faydalanarak ulusal düzeyde enflasyon, sanayi üretim endeksi, merkez bankası dış borcu ve rezervi verileri kullanılırken küresel düzeyde VIX ve MSCI ACWI endeksleri ve Amerika, Çin, Almanya, İtalya, Birleşik Krallık, Brezilya CDS primleri kullanılmıştır. Veriler, Ağustos 2018-Aralık 2024 dönemini kapsamakta ve aylık frekanstadır. Ulusal değişkenlerin birçoğunda Ağustos 2018 tarihinde meydana gelen yapısal kırılma sebebiyle veri seti bu tarih kesim noktası olacak şekilde ikiye bölünmüştür. Yöntem için VAR metodolojisi izlenmiş, Granger nedensellik testi, etki-tepki ve varyans ayrıştırma analizleri kullanılmıştır. Sonuçlar CDS priminin ve BIST30 vadeli işlem sözleşmesi fiyatlarının hem küresel hem de ulusal değişkenlerle ilişkisini ortaya koyarken dolar/TL vadeli işlem sözleşmesi fiyatlarının ulusal etki altında olduğunu göstermektedir. Ek olarak bağımlı değişkenlerin yapısal kırılmalardan etkilendiği sonucuna varılmıştır.In today's complex structure of financial markets, developing effective risk management and optimal investment strategies requires market participants to have a deep understanding of various financial instruments. Derivative products such as futures contracts and Credit Default Swaps (CDS) stand out as financial assets with strategic importance in risk management. The pricing mechanisms of these instruments are shaped under the influence of numerous economic factors, both national and global. Systematic analysis of the individual effects of these factors on futures and CDS premiums provides critical insights for optimizing risk management processes and developing more accurate investment strategies. This study aims to determine which national and global variables affect Turkey's CDS premium and the prices of USD/TL and BIST30 futures contracts traded on Borsa Istanbul Derivatives Market. Additionally, the relationships between these variables were also considered. Utilizing prominent studies in the literature, national-level data such as inflation, the industrial production index, central bank external debt, and reserves were used, while on the global level, VIX and MSCI ACWI indices as well as CDS premiums from the USA, China, Germany, Italy, the United Kingdom, and Brazil were employed. The data covers the period from August 2018 to December 2024 and is in monthly frequency. Due to the structural break that occurred in August 2018 in many national variables, the dataset was divided into two parts using this date as the cutoff point. VAR methodology was followed for the method, and Granger causality test, impulse-response, and variance decomposition analyses were used. The results show that while the CDS premium and BIST30 futures contract prices are related to both global and national variables, USD/TL futures contract prices are under national influence. Additionally, it was concluded that the dependent variables were affected by structural breaks.