İRAN KONUTLARINDA MUTFAK MEKÂNININ MAHREMİYET OLGUSU ÜZERİNDENİNCELENMESİ

Abstract

İran, tarihsel sürecinde yaşanan siyasi ve kültürel değişimler, İran'ın yalnızca kentsel planlamasınadeğil, aynı zamanda İran geleneksel konut mimarisine de yansımıştır. Bu yansımalar, İrantoplumunun temel yapısını ve yaşayış biçimlerini de şekillendiren gizlilik ve içe kapanma yanimahremiyet olgusunu da etkilemiştir. Batı etkisi ile kültür ve yaşam tarzı da etkilenen İran'da, konutyapılarının iç mekân planlamasında içe kapanma yerini dışa açılmaya bırakmıştır. İran kadınlarınında Batı etkisi ile modern bir kültür ve yaşam tarzını benimsemesi ile konutta yer alan kadın egemenmekân olan mutfağın plan şeması ve kullanımı değişim göstermiştir. Mutfak mekânı, İrankültüründe bir mahremiyet simgesi olarak kadının egemen olduğu yer olmasından dolayı önemlidir.Bu çalışmada İran'ın tarihsel süreci dönemsel olarak irdelenmiş, mahremiyet konusuna tarihininher döneminde önem vermiş olan İran toplumunda mahremiyet olgusu araştırılmıştır. Batı etkisiile geleneksel konutların ve mutfak mekânlarının gelişim süreçleri, mahremiyet olgusunu ön planaçıkaran planlama kararları ve kriterleri incelenmiştir. Bu inceleme sonucunda, mutfak mekânlarınınkonutların gizli saklı bölümlerinde var olan kapalı mekânlarken, sanayileşme ve teknolojikgelişmelerle birlikte daha iletişime açık ve diğer mekânlarla ilişki halinde olan bir mekân halinedönüştüğü, zamanla gıdaları servis etmek için mutfak ve yemek odası arasında bir pencere açıldığıve bu pencerenin açılmasıyla açık mutfak kullanımlarının gündeme geldiği görülmektedir.