Who Is Actually Hurt, a Flea or an Ant? A Cognitive Approach to the Translation of Animal Metaphors from English into Turkish

Abstract

Metaforlar, karmaşık bilişsel yapılara sahip olmaları ve bir kültürün bileşenleri olarak kabul edilmeleri nedeniyle, çeviri sorunlarının sistemli bir şekilde ele alındığı yirminci yüzyılın ikinci yarısından beri çevirmenler ve çeviribilimcilerin \"çevrilebilirlik\" tartışmalarının merkezinde bulunmaktadır. Bu çalışmanın amacı İngilizce ve Türkçe hayvan metaforlarının kavram çakıştırmaları arasında bir fark olup olmadığının, benzer ve farklı çakıştırma koşullarına sahip hayvanlara ilişkin kavramsal metaforların çevirisinde uygulanan yöntemlerde ne gibi farklılıklar olduğunun incelenmesidir. Bu amaçla İngilizce ve Türkçe'de yer alan hayvan metaforlarının benzer ve farklı hedef alanlarını tespit etmek için metafor sözlüklerinin taranmasıyla hazırlanan küçük çaplı bir derlem çalışması gerçekleştirilmiştir. Derlem çalışmasının ardından Hacettepe Üniversitesi Mütercim Tercümanlık Bölümü 4. sınıf öğrencilerinden 50 kişiye çeviri yöntemlerindeki farklılıkları belirlemek için içerisinde 5'i benzer 5'i farklı çakıştırma koşuluna sahip 10 metaforun çevirisinin istendiği bir uygulama sunulmuştur. Bu iki aşamalı analiz sonucunda İngiliz ve Türk kültüründe benzer kavram çakıştırmasına sahip hayvan metaforlarının bulunmasına rağmen çoğu durumda çakıştırmalar arasında önemli farklılıklar gözlenmiştir. Ayrıca, çeviri analizi sonucunda benzer çakıştırma koşullarına sahip kavramsal hayvan metaforlarının çevirisinde sözcüğü sözcüğüne çeviri yönteminin benimsendiği, buna karşın farklı çakıştırma koşullarına sahip kavramsal metaforların çevirisinde katılımcıların sözcüğü sözcüğüne çeviri yöntemi dışındaki yöntemleri benimsemek zorunda kaldıkları ya da çeviri yanlışı yaptıkları görülmüştür.