Soğuk savaş sonrası dönemde Orta Asya ve Ortadoğu petrollerinin uluslararası politikadaki yeri ve önemi

Abstract

Keşfedildiği günden bu yana devletlerin hem iç politikalarını hem dış politikalarını birincil derecede şekillendiren petrolün önemi yadsınamaz bir gerçek olmuştur. Kolay, kesintisiz ve hesaplı ulaşıldığı zaman ekonomik ve siyasi açıdan büyük avantajlar sağlamasının yanında tam tersi bir durumda ülkelere ciddi zorluklar ve imkansızlar yaşatmaktadır. Diğer bir ifadeyle devletler petrolü temin ederken sınırlı ve maliyetli bir süreç gerçekleştirdiğinde hem devlet merkezli hem de toplumsal merkezli sıkıntılar ortaya çıktığı için, petrol ve petrol taşıma güzergahlarının önemi hayatidir.Petrolün bu hayati öneminin tetiklediği en büyük gerçek, devletlerin bağımlılık dereceleri ne olursa olsun uluslararası sistemde neden olduğu rekabettir. Bu rekabet ise, söz konusu enerji kaynağının dünya üzerindeki eşit olmayan dağılımı sonucu belirli bölgelerde gerçekleşmektedir. Bu bağlamda dünya kanıtlanmış petrol rezervlerinin % 61'ine sahip olan başta Ortadoğu olmak üzere, yakın geçmişte keşfedilen, Ortadoğu'ya alternatif gösterilen ve kaynakların çeşitlendirilmesi gerektiği anlayışının da etkisiyle önem kazanan Orta Asya coğrafyası, tüm dünya devletleri için bir cazibe merkezi haline gelmiştir. Kısacası, ülkelerin dış politikaları Ortadoğu ve Orta Asya'da ya da çevrelerinde oluşmaya başlamıştır.Çalışmada, Ortadoğu ve Orta Asya'da yaşanan petrol merkezli rekabet, sebep- sonuç ilişkisi kurularak incelenmeye çalışılmıştır. Petrolün ülkelerin Ortadoğu ve Orta Asya bölgelerine yönelik politikalarındaki önemi ile bağlantılı olarak dünya tarihine damgasını vuran gelişmelere de yer verilmiştir. Bu bölgelerde rekabet içinde olan yönetimlerin özellikle de görünmeyen ve açıklanmayan hedeflerinin petrol politikaları ile bağlantısı değerlendirilmeye ve anlamlandırılmaya çalışılmıştır.It is a non-negligible fact that the petroleum has played an essential primary important role in shaping both domestic and foreign policies of countries from its discovery up to present time. While it provides great advantages in terms of economy and politics when reached easily, uninterruptedly and costly, it also causes big problems and difficulties for countries when the case is the opposite. In other words, the importance of petroleum and transportation routes is vital since both governmental and social centered problems occur when limited and costly process is encountered in supply of petroleum.The biggest fact triggered by this vital importance of petroleum is the competition caused by it in international system regardless of degree of dependency. This competition is seen in certain regions of the world as a result of unequal distribution of the said energy resources. In this respect, first of all, the territories of the Middle East having 61% of the world petroleum reserves and Central Asia which has been discovered recently and indicated as alternative to the Middle East and been gaining importance with influence of the understanding of necessity to diversify the resources have all become a centre of attraction for all world countries. In short, the foreign policies of the countries have started to be formed on or around the Middle East and Central Asia.In this study, the petroleum focused competition experienced in the Middle East and Central Asia has been studied by cause-effect relation. The effects of developments on the world history have also been studied in connection with the importance of petroleum in the countries? policies in regard to the Middle East and Central Asia. The study tries to evaluate and understand the connection of invisible and non-disclosed targets of the governments competing with each other, with the petroleum policies.