Atatürk Dönemi'nde Türk-sovyet İlişkileri (1919-1938)

Abstract

Türkiye ile Rusya arasında yüzyıllardır süren ilişkiler içinde inişli ve çıkışlı zamanlar yaşanmıştır. Türk-Rus savaşları, iki ülke arasındaki komşuluğu zedelemiştir. 1917 yılında Rusya'da meydana gelen Bolşevik İhtilaliyle, Çarlık rejiminin yıkılmasından sonra Sovyet Rusya, emperyalizm karşıtı bir tutum izlemiştir. Bunun sonucunda da o güne kadar genellikle düşmanca gelişmiş olan Türk-Rus ilişkileri, Batılılar karşısında emperyalizme karşı ortak noktada buluşmuştur. Çok zor şartlar altında girişilen Millî Mücadele hareketinin Sovyet Rusya'nın, dış politikasında özel bir yeri vardır. Mustafa Kemal Paşa, TBMM'nin açılmasından sonra 26 Nisan 1920'de Sovyet Lideri Lenin'e bir mektup göndererek Ulusal Kurtuluş Mücadelesi için savaş malzemesi ve maddî yardım talebinde bulunmuş, emperyalistlere karşı işbirliği önermiştir. Sovyetlerle ilk resmi temas, Mustafa Kemal Paşa'nın bu mektubuyla başlamış oldu. Daha sonra 1920'de Bekir Sami Bey, 1921'de de Yusuf Kemal Bey heyetleri Moskova'ya gönderilmiştir. Sonuçta 16 Mart 1921'de taraflar arasında Moskova Dostluk ve Kardeşlik Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma, Sovyet Rusya ile yeni Türkiye arasında ilk diplomatik antlaşmadır. Batılı devletler Anadolu'da Sevr Antlaşması doğrultusunda küçük devletler görmek isterlerken, yeni Türk Devleti, Sovyet Rusya gibi büyük bir devlete Misak-ı Millî sınırlarını onaylatarak bu uluslararası oyunu bozmuştur. Kurtuluş Savaşı'ndan sonra da iki ülke arasındaki iyi ilişkiler sürmüştür. Musul sorununun Türkiye aleyhine çözümlendiği dönemde, iki devlet 17 Aralık 1925'te Dostluk ve Tarafsızlık Antlaşması imzalamışlardır. 1919 yılındaki koşullar sebebiyle başlayan emperyalist batıya karşı kader birliği, 1923'ten sonra işbirliğine dönüşmüştür. 1936 yılındaki Montrö Konferansı Türkiye'nin Rusya ile olan ilişkilerinde yeni gelişmelerin başlangıcı olmuştur. 1919'dan 1938'e kadar Mustafa Kemal Paşa'nın izlediği Sovyet politikası, iki ülke arasında iyi komşuluk ve dostluk ilişkilerinin kurulmasını ve devamını sağlamıştır.Anahtar Kelimeler: Atatürk, Bolşevizm, Çiçerin, Türk-Sovyet İlişkileri, Moskova Antlaşması.

Over the centuries there have been rough relations between Turkey and Russia. Turkish-Russian wars had damaged the neighborhood between these two countries. With the Bolshevik revolution revolution witch occurred in 1917, after the collapse of the Czarism regime, Soviet Russia began to follow anti-imperialist attitude. As a result, Turkish-Russian relations which had been hostile until that day united against imperialism. The National Struggle policy launched under very hard circumstances has a special place in foreign policy Soviet Russia. After the inauguration of Turkish Grand National Assembly, Mustafa Kemal Pasha sent a letter to Soviet leader; Lenin on 26, April 1920 and asked for submumition for the National Struggle, and offered cooperation against the imperialists. The first formal visit began with committee Mustafa Kemal Pasha?s letter. Then in 1920 committee Bekir Sami Bey and in 1921 Yusuf Kemal Bey were sent to Moscow. At the end, on 16, March 1921 Treaty of Moscow was signed between parties. While Western countries wanted to see small countries in the direction of the Treaty of Serves, the new Turkish state gave the international game away by having Soviet Russia approved the national pact. After the war of independence, good relations between the two countries have continued. In the period of Mosul issue to the detriment of Turkey, the two countries signed the Treaty of Friendship and Neutrality on 17, December 1925. Sharing the common fate against the imperialist West that began because of circumstances in 1919 turned to be cooperation after 1923. The Montreux Conference held in 1936 was the beginning of the new developments of Turkey-Russia relation. The Soviet Policy followed by Mustafa Kemal Pasha from 1919 to 1938 enabled establishing and continuing neighborhood and friendship between the two countries.Key Words: Ataturk, Bolshevism, Chicherin, Turkish-Soviet Relations, Treaty of Moscow.