Soğuk Savaş Sonundan Arap Baharına Türkiye'nin Irak ve İran'a Yönelik Dış Politikası

Abstract

Bu tez, 1990-2010 yılları arasında Irak ve İran'a yönelik Türk Dış Politikasını incelemektedir. Çalışmanın konusu, Soğuk Savaş'ın sona ermesinden sonra Türkiye'nin komşu ülkeleri -Irak ve İran- için çok yönlü ve güvenlik dışı araçları uygulamasını ve Irak ve İran'a yönelik politikasının Türk dış politikasına yansımalarını incelemek ve analiz etmektir. Bununla birlikte, jeopolitik açıdan önemli bir noktada olan Türkiye'nin komşu ülkelerden algıladığı tehdit ve fırsatlara nasıl yanıt verdiği de tartışılacaktır. Aynı zamanda, Türkiye'nin 1990-2000 ve 2000-2010 yılları arasındaki Irak ve İran'a yönelik politikaları arasındaki farklılıklar ve bu farklılıklara yol açan birçok faktör çalışmada incelenecektir. Türkiye'nin 1990'larda Batı ile ittifak halinde hareket ettiği yönündeki literatürdeki bilgilerin aksine, Türkiye 1990'lardan bu yana özerklik aramıştır. Ancak, Türkiye'nin çabaları iç ve dış dinamikler nedeniyle sınırlı kalmıştır. Türkiye'nin özerklik arayışı 2000'li yıllarda artmış olsa da yaşadığı coğrafyaya ilişkin güvenlik ve risk algıları olan bir ülke olduğu için yeterli olmamıştır. Bu çalışmada, Türkiye'nin stratejik özerklik arayışının nispeten geç ve yetersiz kalmasının nedenleri Irak ve İran örnekleri üzerinden değerlendirilecektir. Çalışmada İran ve Irak'ın seçilmesinin nedenlerinden biri, iki ülkenin 1990'lı yıllardaki ABD karşıtı tutumlarının küresel siyasetin dışında kalmasına neden olması ve Türkiye'nin bu nedenle çok taraflı politikalar yürütememesidir. Tez, Soğuk Savaş sonrası ve 2000'li yılların ilk on yılında Türkiye'nin Irak ve İran'a yönelik yaklaşımına odaklanarak, özellikle diğer orta büyüklükteki liberal devletlerin artan özerklik arayışları içinde, 1990'lı yıllarda liberal bir orta büyüklükteki devlet olmasına rağmen Türkiye'nin sınırlı ve geç özerklik arayışının nedenlerini de incelemeyi amaçlamaktadır. Tez, Türkiye'nin Batılı savunma ve siyasi örgütlerin üyeleri arasında yer almasına karşın, bu iki komşusuyla ilişkilerinin, bölgenin barış havzasını koruma konusunda Batı'dan bağımsız, özerk kararlar alma iradesini ortaya koyduğunu ileri sürmektedir.This thesis examines the Turkish Foreign Policy towards Iraq and Iran between 1990 and 2010. This study examines and analyzes Turkey's application of multi-faceted and non-security tools to its neighboring countries -Iraq and Iran- after the end of the Cold War and the reflections of its policy towards Iraq and Iran on Turkish foreign policy. However, it will also discuss how Turkey, which is at a vital point in geopolitical terms, responds to the threats and opportunities it perceives from neighboring countries. At the same time, the differences between Turkey's policies towards Iraq and Iran between 1990-2000 and 2000-2010 and the many factors that led to these differences will be examined in the study. Contrary to the information in the literature that Turkey acted in alliance with the West in the 1990s, Turkey has sought autonomy since the 1990s. However, Turkey's efforts remain limited due to internal and external dynamics. Although Turkey's search for autonomy increased in the 2000s, it was not sufficient due to its being a country with security and risk perceptions regarding the geography in which it lives. Therefore, in this study, the reasons for Turkey's relatively late and inadequate search for strategic autonomy will be evaluated through the examples of Iraq and Iran. One of the reasons for choosing Iran and Iraq in the study is that the anti-US positions of the two countries in the 1990s caused them to be excluded from global politics and Turkey's inability to conduct multilateral policies for this reason. Through keeping the focus on Turkey's approach to Iraq and Iran after the Cold War and in the first decade of the 2000s, the thesis also aims to examine the reasons for Turkey's limited and late search for autonomy despite being a liberal medium-sized state in the 1990s, particularly in the increasing autonomy search of other medium-sized liberal states. The thesis argues that, although Turkey is among Western defense and political organizations' members, its relations with these two neighbors exhibit the will to make autonomous decisions independent of the West regarding protecting the region's peace basin.