Ürdün hisse senedi piyasasında makroekonomik değişkenlerin etkisi: Empirik bir çalışma (2000-2015

Abstract

Makroekonomik değişkenlerdeki farklılaşma menkul kıymetler borsasının performansını etkiler. Ürdün'de makroekonomik değişkenler Ocak 2000-Aralık 2015 arası dönemde Amman borsasının performansını etkilemiştir. Bu çalışmanın amacı aşağıdaki makroekonomik faktörler arasındaki bağı incelemektir: tüketici fiyat endeksi (CPI), endüstriyel üretim endeksi (IP), Borçlar ve avanslar üzerindeki faiz oranının ağırlıklı ortalaması (WAIR), döviz rezervleri (FR), ve hibeleri içeren açık (DIG) ve bunların Ürdün hisse senedi piyasası üzerindeki etkisi. Araştırma dâhilinde sorular belirtilen makroekonomik değişkenlerin tespit edilen dönem dâhilinde Ürdün'de hisse senedi getirileri üzerindeki önemli etkilerin olumlu olup olmadığı meselesine cevap aramaktadır. Veriler Ürdün Merkez Bankası internet sitesindeki istatistikî veri tabanından ve Amman borsası internet sitesinden alınmıştır. Veri dizilerinin sabit olup olmadığını kontrol edebilmek için birim kök testinden istifade edilmiştir. Bununla birlikte Johansen eşbütünleşme testi ise değişkenler arasındaki uzun vadeli ilişki sayısını hesaplamaktadır. Dahası değişkenler arasındaki kısa vadeli bağların incelenmesi amacıyla, bu çalışma vektör hatası düzeltme modelinden (VECM) yararlanılmıştır. Ayrıca değişkenler arasında nedensel ilişki olup olmadığından emin olmak amacıyla Granger nedensellik modelinden istifade edilmektedir. Çalışmada elde edilen bulguların da gösterdiği üzere bahsi geçen makroekonomik değişkenler Amman borsası ile ilk farklılıkta I(1) eşbütünleşmeye sahiptir. Ayrıca değişkenlerle hisse senedi piyasası arasında önemli bir denge ilişkisi tespit edilmektedir. CPI ve FR ile ilgili olarak önemli düzeyde olan, olumsuz ve uzun vadeli bir bağ söz konusudur. Diğer yandan IP ve DIG ASM Endeksi ile önemli düzeyde olan, olumlu uzun vadeli ilişkiler ortaya koymaktadır, bunun dışında WAIR ise önemsiz düzeyde bir pozitif bir ilişki ortaya koymaktadır. Bunun dışında Johansen eşbütünleşme testi değişkenler arasında üç eşbütünleşme ilişkisinin mevcut olduğunu ortaya koymaktadır. Dengesizleşme durumunda birinci hata düzeltme süresi (ECT) endüstriyel üretimin ve faiz oranının ortalama ağırlığının denge durumuna geri dönüşe katkı sunduğunu göstermektedir. Buna ek olarak ikinci ECT endüstriyel üretimin ve hibeleri içeren açığın dengeye dâhil olduğunu ortaya koymaktadır. Üçüncü ECT'nin gösterdiği üzere, tüketici fiyat endeksi ve hibeleri içeren açık dengesizlik koşuluna belirli bir ayar getirmektedir. Ayrıca tespit edildiği kadarıyla VECM'e göre seçili değişkenler arasındaki kısa vadeli bağlılık durumunun mevcut değildir. Granger nedensellik testinden yararlanan çalışma CPI ve ASMR arasındaki iki yönlü nedensellik bağının varlığını teşhis etmektedir. Bu, ayrıca DIG ve ASMR arasındaki ilişkiye de tatbik edilmektedir. Dahası ASMR ve IP arasında tek yönlü bir nedensellik ilişkisi mevcuttur. Bu, aynı zamanda WAIR ile ASMR arasında tespit edilmektedir.The macroeconomic variables variation affects stock markets performance. In Jordan, the macoeconomic variables have affected the performance of Amman stock exchange between January 2000 and December 2015. The purpose of this study is to examine the linkages between the following macroeconomic factors: consumer price index (CPI), industrial production index (IP), weighted average of interest rate on loans and advances (WAIR), foreign reserves (FR), and deficit including grants (DIG) and their influence on the Jordanian equity market. The research questions explore whether the mentioned macroeconomic variables have positive or negative significant influences on stock returns in Jordan for the determined period. The data are gathered from the statistical database of Central Bank of Jordan website and Amman stock exchange website. To check whether the data series is stationary or not, the unit root test is used. However, the Johansen cointegration test estimates the number of long term relationships among variables. Moreover, for the purpose of investigating the short term linkages among variables, this study have utilized the vector error correction model (VECM). Moreover, for ensuring whether there are causal relationships among the variables, Granger causality model is used. The study findings indicate that the mentioned macroeconomic variables have cointegration at first difference I(1) with Amman stock exchange. Also, a significant equi¬librium relationship is found between the variables and the stock equity market. There is a significant, negative and long term linkage for CPI and FR. On the other hand, IP, and DIG show significant and positive long-run relationships with the ASM Index, and WAIR shows insignificant positive relationship. Furthermore, the Johansen cointegration test reveals that there exist three cointegration relationships between the variables. In the case of dis-equilibration conditions, the first error correction term (ECT) proposes that the industrial production and the weighted average of interest rate each contributes to get back into equilibrium situation. In addition, the second ECT shows that the industrial production and deficit including grants participate in restoring the equilibrium. The third ECT indicates that the consumer price index and deficit including grants adjust non-equilibrium condition. Besides, it is found to have no existence for short term bondships between the selected variables, according to VECM. Using Granger causality test, the study recognizes two-directional causal linkage between CPI and ASMR. This is also applied to the relationship between DIG and ASMR. Moreover, one-directional causal relationship is exicted between ASMR and IP. This is also found between WAIR and ASMR.