Yetkisiz temsilcinin üçüncü kişiye karşı sorumluluğu

Abstract

Temsil, hukuksal işlem yapmak isteyen tarafların sıkça başvurduğu bir yöntemdir. Zira bu müessese tarafların zamandan ve paradan tasarruf edebilmelerine imkân sağlamaktadır. Hukuksal işlemi yapmak isteyen temsil olunan, bir temsilci tayin etmek suretiyle, işlemin kendi adına ve hesabına yapılmasını sağlayabilir. Kanun koyucu bütün ihtimalleri gözeterek, temsilcinin yetkisiz olarak hareket ettiği durumlarda tarafların ne tür yükümlülükler altına gireceklerini hüküm altına almıştır. Temsile ilişkin genel düzenlemelere TBK m.40 vd. maddelerinde yer verilmişken, yetkisiz temsile ilişkin düzenlemeler 46 ve 47'nci maddelerde hüküm altına alınmıştır. Yetkisiz temsilci ile üçüncü kişi arasında yapılan hukuksal işlem, temsil olunanın işleme onam verip vermemesine bağlı olarak askıda geçersizdir. Temsil olunanın onam vermesi halinde yapılan hukuksal işlem geçerli bir şekilde kurulmuş olurken, onamaması halinde ise işlem geçersizlik yaptırımı ile neticelenir. Bu durumda, yetkisiz temsilciye güven duyarak hukuksal işlemin geçerli bir şekilde kurulduğuna inanan üçüncü kişinin zararlarının olması muhtemeldir. Üçüncü kişi hukuksal işlemin kurulması için masraflar yapmış, bu süreçte başkaca hukuksal işlemler yapmanın fırsatlarını kaçırmış ve zarara uğramış olabilir. Bu durumda, yetkisiz temsilci üçüncü karşı sorumlu olur. Bugün öğretide hâkim görüş, bu sorumluluğun bir sözleşme öncesi sorumluluk (culpa in contrahendo) olduğu yönündedir. Fakat sözleşme öncesi sorumluluk Türk Borçlar Kanunu'nda ayrı ve özel bir şekilde düzenlenmediğinden, bu sorumluluğa hangi hükümlerin uygulanacağı tartışma konusu olmaktadır. Hangi hükümlere tabi tutulması gerektiğinin önemi özellikle; zamanaşımı, ispat, yardımcı kişinin fiilinden sorumluluk ve sınırlı ehliyetsizler bakımından ortaya çıkmaktadır. Çalışmamızda, yetkisiz temsilcinin üçüncü kişiye karşı sorumluluğu, sözleşme öncesi sorumluluk olarak kabul edilmiş, bu sorumluluğa ise haksız fiile ilişkin hükümlerin uygulanması gerektiği kanaatine varılmıştır. Buna bağlı olarak ortaya çıkan ihtimaller değerlendirilmiş ve tazminat sorumluluğunun sınırları çizilmiştir.Agency is a method frequently used by parties who want to make legal transactions. Agency allows the parties to save time and money. The represented person who wishes to carry out a legal transaction can have the transaction in the name and on the behalf of himsef/herself by appointing an agency. The legislator, taking into account all possibilities, has regulated what kind of liabilities the parties shall be under in cases where the agency acts without authority. General principles regarding agency are given under Articles 40 et seq. of the Turkish Code of Obligations and the principles regarding agency without authority are under the articles 46 and 47. Validity of a legal transaction between an agency without authority and a third party depends on the represented person's ratification. The legal transaction shall be validly established if the represented ratifies, the transaction would be invalid if he/she does not ratify. In the latter case, the third party who believes that the legal transaction has been established validly by trusting the agency without authority is likely to suffer damages. In particular, The third party may have incurred expenses for the establishment of the legal transaction, missed opportunities to make other legal transactions during this process, and suffered losses. The legal ground of the liability of the agency without authority is generally accepted to be culpa in contrahendo. However, since culpa in contrahendo is not regulated separately under the Turkish Code of Obligations, the principles to be has been a matter of debate. The importance of determining the principles to be applied arises especially regarding statute of limitations, proof, liability for the acts of the auxiliary person and persons with limited legal capacity. In our study, the liability of the agency without authority is accepted as pre-contractual liability, and it is concluded that the principles of torts shall be applied to this liability. The possibilities arising from this argument are evaluated and the limits of liability are drawn.