Uluslararası insan hakları koruma mekanizmalarının etkililiği çerçevesinde Avrupa Konseyi örneği

Abstract

İki dünya savaşı boyunca devletlerin neden olduğu yıkım ve hak ihlalleri ile karşılaşıldıktan sonra tekrar böyle bir yıkımın oluşmaması için bir önlem alınması gerekliliği ortaya çıkmıştır. Devletlerin sınırları içinde sınırsız bir egemenliğe sahip ve insan haklarını korumada tek yükümlü olması, insan haklarının korunması için yeterli bir yapı olup olmadığını sorgulatmıştır. Dolayısıyla uluslararası alanda bu hakları gözetecek ve koruyacak kurumların var olması gerektiği sonucunun ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu yüzden de II. Dünya Savaşı sonrası insan haklarının ulusal alandan çıkıp uluslararası alanda korunması için uluslararası insan hakları sözleşmeleri ve uluslararası koruma mekanizmaları kurulmaya başlanmıştır. Günümüze kadar gelinen süreçte evrensel ve bölgesel birçok sözleşme ve sözleşmeleri imzalayan devletlerin sözleşmeye uymalarını denetleyen mekanizma oluşturulmuştur. Bütün bu gelişmeler geçtiğimiz yüzyılın insan hakları çağı olarak nitelendirilmesini sağlamıştır. Ancak ne kadar insan hakları çağı olarak nitelense de hak ihlalleri de bir o kadar fazla olmaya devam etmiştir. Normatif alanda yapılan gelişmelerin pratik alanla doğru orantılı ilerlememesi, başka bir deyişle teori ile pratiğin arasının açılması çeşitli soru işaretlerine neden olmuştur. Bu çalışmanın da temel konusunu bu soruların temelini oluşturan uluslararası insan hakları koruma mekanizmalarının varsayıldığı kadar etkili olup olmaması oluşturmaktadır. Uluslararası insan hakları koruma mekanizmaları evrensel ve bölgesel olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Evrensel koruma sisteminde genel olarak mekanizmaların denetleme ve tavsiye verme faaliyetleri mevcutken bölgesel mekanizmalar hak ihlalinin yaşandığı devletin olduğu kadar olmasa da hak ihlaline yakınlığı ve yerelliği nedeniyle bir mahkemeye yer verebilmektedir. Dolayısıyla evrensel mekanizmalar daha çok evrensel bir standart belirlemede ön plana çıkarken, bölgesel mekanizmalar da somut hak ihlallerine karşı daha etkili bir korumaya sahip olmaktadır. Bu yüzden de uluslararası mekanizmaların etkililiği arasında da farklılıklar mevcuttur. Hem Türkiye'nin üye devlet olarak yer almasından hem de etkililik tartışmalarında diğer uluslararası mekanizmalara göre daha etkili olduğu kabul edilmesinden dolayı Avrupa Konseyi bu çalışmanın örnek etkililik incelemesini oluşturmaktadır.After the destruction and violations of rights caused by the states during the two world wars, it became necessary to take a precaution to prevent such destruction from occurring again. The fact that states have unlimited sovereignty within their borders and are the sole ones responsible to protect human rights has questioned whether there is a sufficient structure for the protection of human rights. Therefore, it has led to the conclusion that there should be institutions that will look after and protect these rights in the international arena. That's why after World War II, international human rights conventions and international protection mechanisms began to be established for the protection of human rights from the national arena to the international arena. In the process until today, many universal and regional conventions and many mechanisms have been established to monitor the compliance of the states that have signed the conventions. All these developments have enabled the last century to be characterized as the age of human rights. However, no matter how much it is described as the age of human rights, violations of rights continued to be more frequent. The fact that the developments in the normative field do not progress in direct proportion to the practice field, in other words, the gap between theory and practice has led to various question marks. The main subject of this study is whether the international human rights protection mechanisms, which form the basis of these questions, are as effective as assumed. International human rights protection mechanisms are divided into two universal and regional. While the mechanisms in the universal protection system generally have supervision and advisory activities, regional mechanisms may include a court due to the proximity and locality of the violation of rights, although not as much as the state where the violation of rights is experienced. Therefore, while universal mechanisms come to the fore in determining a universal standard, regional mechanisms have more effective protection against concrete rights violations. Therefore, there are differences in the effectiveness of international mechanisms. The Council of Europe constitutes the exemplary effectiveness review of this study, both because Turkey is a member state and because it is considered to be more effective in effectiveness debates than other international mechanisms.