Öncelikli hedef programlama modeli ile çok ürünlü tehlikeli malzemelerin multimodal taşıma optimizasyonu

Abstract

Kimyasal ve fiziksel özellikleri ile farklı sınıflarda tanımlanan birçok tehlikeli madde bulunmaktadır ve üretim sektöründe üretilen birçok üründe hammadde olarak kullanılmaktadır. Bu maddeleri kullananlar ve taşımasını yapanlar, işletmelerinde öngördüğü minimum maliyet ve süre gibi amaçların yanında hukuki kuralların uygulanmasını sağlayan minimum riski de amaç edinmelidirler. Ülkemizde tehlikeli madde için yaygın olarak karayolu kullanılmaktadır. Literatürde farklı türde çok modlu taşımacılığın etkinliğine yer verilmiştir. Tehlikeli maddelerin taşınması için çok modlu taşımacılığın kullanıldığı, ağırlıklı olarak minimum maliyet ve minimum risk olacak şekilde iki amaçlı çalışmalar mevcuttur. Bu çalışmalarda çoğunlukla tehlikeli maddelerden akaryakıt grubuna odaklanılmıştır. Bu çalışmada, tehlikeli madde üreticileri farklı şehirlerde bulunan ihtiyaç sahipleri arasındaki taşımacılıkta oluşan maliyet, risk ve nihayetinde ulaştırma süresinin en aza indirgenmesi ele alınmaktadır. Ayrıca kullanım önceliği bulunmayan havayolu taşımacılığının, akaryakıt grubu dışında olan ve uçak ile taşınabilen tehlikeli maddelerin çok modlu taşımacılığında bir seçenek olması değerlendirilmiştir. Problemin çözümü için hedef programlama modeli kullanılmaktadır. Önerilen modelin etkinliği bir örnek olay çalışması ile CPLEX çözücüsü kullanılarak değerlendirilmiştir.There are many hazardous materials defined in different classes with their chemical and physical properties, and they are used as raw materials in many products produced in the production sector. Those who use and transport these substances should aim at the minimum risk that ensures the implementation of legal rules, in addition to the objectives such as the minimum cost and time stipulated in their businesses. Highway is widely used for hazardous materials in our country. In the literature, the efficiency of different types of multimodal transport has been mentioned. There are multi objective studies, mainly with minimum cost and minimum risk, in which multi-modal transportation is used for the transportation of hazardous materials. These studies mostly focused on the fuel group, which is one of the hazardous materials. In this study, minimizing the cost, risk and ultimately the transportation time in transportation between the hazardous materials producers and the needy people in different cities are discussed. In addition, it has been evaluated that air transportation, which does not have a priority of use, is an option for the multi-modal transportation of hazardous materials that are outside the fuel group and can be transported by plane. Goal programming model is used to solve the problem. The effectiveness of the proposed model was evaluated by coding in the CPLEX solver with a case study.