Dickens'ın 'İki Şehrin Hikâyesi' romanının farklı Türkçe çevirilerinin eşdeğerlik açısından karşılaştırmalı olarak incelenmesi

Abstract

Edebi metinlerin çevirisi, bilgilendirici ya da diğer türden metinlerin çevirileriyle karşılaştırıldığında daha fazla zorluk ve kendine has özellikler içeren bir süreçtir. O nedenle edebi bir metin farklı çevirmenler tarafından çevrildiğinde; erek metinlerin hepsi sözcük seçimi, sözdizimi, üslup gibi aynı metin öğelerini içerseler dahi, özellikle eşdeğerlik bakımından aynı kaliteye sahip olmaları mümkün değildir. Bu çalışma, Charles Dickens'ın İki Şehrin Hikâyesi romanının beş farklı Türkçe çevirisini; Eugene Nida, Gideon Toury ve Werner Koller'in kuramlarının da yer aldığı edebi çeviriye yönelik çeşitli kuramlar ışığında, eşdeğerlilik açısından karşılaştırmayı amaçlamaktadır. Ayrıca, İki Şehrin Hikâyesi'nin yazıldığı dönemin daha iyi anlaşılması için, roman türünün tarihsel gelişimi, Dickens'ın hayatı ve eserleri, 19. yüzyıl İngiliz edebiyatındaki edebi akımlar gibi konular da çalışmada yer almaktadır. Tüm bunların yanı sıra, romanın üslup, ait olduğu edebi gelenek ve yazıldığı dönemin İngiltere'sinin sosyoekonomik ve siyasi atmosferi gibi unsurlar da göz önünde bulundurulmuştur. Karşılaştırmadan elde edilen sonuçlar, çevirmenlerin aldığı kararların önemli olduğunu ve edebi çeviride başarılı olabilmek için kaynak ve erek dildeki yeterlikten daha fazlasının gerektiğini göstermektedir.

Translation of a literary text is a process, which possesses more difficulties and authentic features than informative or other types of texts. Therefore, it is almost impossible to achieve the same quality, particularly in terms of equivalence. When a literary text is translated by different translators, it is inevitable that target texts vary, even if the target texts include the same textual elements such as vocabulary, syntax, style, language. This study aims to compare five different Turkish translations of the novel A Tale of Two Cities by Charles Dickens in terms of equivalence by the guidance of several theories related to literary translation including those of Eugene Nida, Gideon Toury, and Werner Koller. Furthermore, the evolution of the novel as a literary genre throughout history, Dickens's biography, literary movements in the 19th century English literature are also highlighted in this study to give background information on the era, when A Tale of Two Cities was written. During the process of comparison, literary features of the novel like style, literary tradition that it belongs to, and socioeconomic and political atmosphere of England were taken into consideration. Results achieved through the comparison of target texts show the importance of decisions made by the translator and that literary translation requires more than proficiency in the source and target languages.