İranın Dış Politika Mantığının Evrimi: 1979 - 2015

Abstract

İran'ın dış politikasının oluşturulma mekanizması, mantığı, hedefleri ve politika oluşturma seviyesindeki etkili faktörleri, İran'ın politik davranışları ve gelecek siyasi seçenekleri hakkında daha net bir vizyon sahibi olmaya çalışan birçok uzmanın ilgisini çekmiştir. Özellikle, 1979'dan sonra teokratik ve radikal İran'ın devrimci mantığını 2015'e kadar - nükleer konusunda Batı ile barış anlaştığı sene - oldukça oturmuş bir 'muhafazakâr rasyonalizm' şekline evrim geçirdiği süreç dikkat çekici olmuştur. 2015 yılına kadar, politika oluşturma mekanizması, tarihi bir varlık olarak, kurumsal olarak Yüksek Liderlik tarafından sindirildi ve ideolojik olarak İİC tarzı bir 'muhafazakâr rasyonalizmi' hâkim edildi. Bununla birlikte, muhafazakâr rasyonalizm, IRI politik yapısının mevcut esnekliğini kullanan acil uluslararası ve iç siyasi ihtiyaçları karşılamak için politik fraksiyonları ve potansiyellerini birleştirmeyi gerektirir, ancak bu çelişkili görünebilir. Bu çalışma, açıklayıcı bir araştırma ve İran'ın 2015 yılına kadar süregelen en önemli politik karar ve süreçlerinin tanımlayıcı bir incelemesi metoduyla İİC dış politikasının belirleyici unsurlarına ve etkili faktörlerine değinmiştir. Açıklayıcı düzeyde daha geniş bir fikir sahibi olmak için hem sistemik hem ülkeler içi siyasi kuramları bu tez çalışmasına dâhil edilmiştir. Çalışma, İran'ın dış politika davranışına hâkim olan mantığına, politik davranışına, etkili ve birbiriyle ilişkili faktörlerine yol açan sürecin çeşitli yönleriyle sonuçlanıyor. Nihayet, politika yapma mekanizmasının modellenmesi ile birlikte İran'ın olası dış politika seçeneklerini önceden tahmin etmeye çalıştır.The mechanism through which Iran`s foreign policy is being constructed, its rationale, goals and effective factors on the policy making level, have been concerned by many who are trying to have clearer vision on Iran`s political behavior and closer anticipation on its future options. Specifically, the process through which the revolutionary Iran with its theocratic and radical rationale dominant on IRI policy making afoot after 1979, evolved and ended up in a rather established 'conservative rationalism' in 2015, marked by the peace accord with the West on the nuclear deal. By 2015, the policy making mechanism, as a historical being, has been institutionally reined by the Supreme Leadership and ideologically dominated by the conservative rationalism of IRI style. However, the conservative rationalism requires incorporating the political factions and their potentials in meeting the urgent international and domestic political needs, taking use of the present flexibility of the IRI political structure, though this might seem contradictory. This study has probed into the decisive elements and effective factors of the IRI foreign policy, through an explanatory investigation as well as a descriptive review of Iran`s most important political decisions and processes until 2015. Both systemic and domestic sets of theories are incorporated in the thesis in order to have a broader idea on the explanatory level. At the end the study concludes the various aspects of the process that leads to the Iranian dominant rationale on foreign policy conduct, her political behavior, effective and interrelated factors on it. Finally together with modeling the policy making mechanism, tries to bring an anticipation of the possible future foreign policy options of Iran.