Can Yücel ve Özdemir Nutku'nun Bir Yaz Gecesi Rüyası çevirilerindeki sosyokültürel elementlerin yerelleştirmeye dayalı karşılaştırmalı analizi

Abstract

Tarih boyunca dünyanın farklı yerlerindeki toplumlar kendilerini ifade edebilmek için sanatı farklı şekillerde icra etmişlerdir. Bu sanat dallarından göreceli olarak en önemlisi tiyatro eserleri yüzyıllar boyunca hemen hemen tüm toplumlarda kendini göstermiştir. Tiyatro oyunları sayesinde kültürler arasındaki ilişki ve paylaşım artmıştır. Bu durum, kültürel ve dilsel farklılıkları hesaba katarak kültürlerarası drama çevirisi analizi ihtiyacını yaratmıştır. Her toplumun kendine özgü farklı değer yargıları, algıları ve söylem şekilleri vardır. Bunlara ek olarak, İngilizce ve Türkçe arasındaki dilbilimsel, sosyal, kültürel ve kavramsal farklılıklar da çeviri sürecine dâhil olmakta ve çevirmenlere zorluk oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, İngilizce'den Türkçe'ye yapılan drama çevirilerinde yaygın olarak benimsenen metot ve yaklaşımları ortaya çıkarmaktır. Bu çalışma ayrıca diller arası drama çevirisinde yer alan kültürel ve dilsel öğeleri ve de çevirmenlerin sıklıkla başvurduğu strateji ve metotları, çeviri sürecinde çevirmenleri kullanmaya yönelten etkenleri göz önünde tutarak, Lawrence Venuti'nin çeviri metotları çerçevesinde araştırmayı amaçlamaktadır. Çalışmada William Shakespeare'in en ünlü eserlerinden olan Bir Yaz Gecesi Rüyası oyunun Can Yücel ve Özdemir Nutku Türkçe çevirilerini Lawrence Venuti'nin yerelleştirme ve yabancılaştırma çeviri stratejileriyle ve sosyokültürel elementlerin Türkçe'de ifade edilme şekilleri yerelleştirme ve yabancılaştırma yaklaşımları dikkate alınarak karşılaştırmalı bir şekilde incelenmiştir. Tüm bu özellikler merkeze alınarak, bu çalışmada İngilizce'den Türkçe'ye kültürler arası drama çevirisi için analitik bir bakış açısı kazandırmaya çalışılmıştır.

Throughout history, societies in different parts of the world have performed art to express themselves. The most significant art branches, theatrical works, have appeared in almost all organizations for centuries. Thanks to plays, the relationship between cultures have increased. This situation has created the need for cross-cultural drama translation analysis, taking cultural and linguistic differences into account. Every society has different value judgments, perceptions, and forms of discourse. In addition to these, the linguistic, social, cultural, and cognitive differences between Turkish and English are also involved in the translation process and create difficulties for translators. This study aims to reveal the methods and approaches adopted in drama translations from English to Turkish by investigating the cultural and linguistic elements involved in the translation of drama between languages and the strategies and methods that translators frequently use within the framework of the translation methods of Lawrence Venuti. In order to do so, the Turkish translations of Can Yücel and Özdemir Nutku of the play A Midsummer Night's Dream, one of William Shakespeare's most famous works, were examined comparatively by considering Venuti's domestication and foreignization methods. This study provides an analytical perspective for the intercultural drama translation by revealing the translation of sociocultural elements from English into Turkish.