Viktorya Dönemi Romanı Alt Türlerinde Toplumsal Cinsiyet Konusunun Jinoeleştirel Yaklaşımla İncelenmesi: Charlotte Bronte'nin Jane Eyre, Elizabeth Gaskell'ın North And South, Mary E. Braddon'ın Lady Audley's Secret Adlı Romanları

Abstract

AL-KHAFAF, Ziead. ―Viktorya Dönemi Romanı Alt Türlerinde Toplumsal Cinsiyet Konusunun Jinoeleştirel Yaklaşımla İncelenmesi: Charlotte Bronte'nin Jane Eyre, Elizabeth Gaskell'ın North and South, Mary E. Braddon'ın Lady Audley's Secret Adlı Romanları‖, Doktora Tezi, Ankara, 2021. İngiliz kadın roman yazarları, özellikle on dokuzuncu yüzyılın başından itibaren, kadınların özel yaşam ile toplumsal yaşam alanları arasındaki karşıtlığı aşmak için verdikleri mücadeleyi ve çabalarını betimleyen, edebi niteliği yüksek, çok sayıda eser yayımlamışlardır. Bu tezin kuramsal çerçevesini oluşturan ―jinoeleştiri‖ kuramının sahibi Amerikalı kuramcı ve eleştirmen Elaine Showalter'a göre, kadınların deneyimleri tarih anlatılarının çoğunda önemsizleştirildiği, hatta kimi zaman tamamen göz ardı edildiği için, kadın yazarların eserleri kadınların yaşamları ve deneyimleri konusunda bilgi edinmek açısından son derece değerli birer kaynak olabilir. Bu görüşten hareketle bu tezde, on dokuzuncu yüzyıldan üç kadın yazarın, söz konusu dönemde gelişen farklı roman türlerinde yazılmış birer eseri incelenmektedir. Bu eserler, Charlotte Bronte'nin Jane Eyre, Elizabeth Gaskell'ın North and South, Mary E. Braddon'ın Lady Audley's Secret adlı romanlarıdır. Tezin amacı, romanlarda kadın karakterlerin nasıl temsil edildiğini incelemek; aynı zamanda, farklı türlerin biçim ve içerik özelliklerinin yazarlara ne gibi olanaklar sağladığını araştırmaktır. Showalter'ın kuramından, kendisinin önerdiği kültürel model bağlamında yararlanılarak yapılan inceleme sonucunda, kadın yazarların ―yumuşatılmış‖ olarak tanımlanabilecek bir söylem tercih ettikleri saptanmıştır. Elizabeth Gaskell'ın North and South, bir ―sanayi romanı‖ olarak, kadın ve erkek işçilerin çalışma koşullarına odaklanmakta, böylece kadın karakterlere toplumsal yaşam içinde daha geniş bir alan açmaktadır. Charlotte Bronte'nin Jane Eyre, ―bildungsroman‖ türünde bir roman olarak, kahramanı Jane'in kişisel gelişimine ve olgunlaşma sürecine vurgu yapmakta ve böylece, kadınlara biçilmiş geleneksel rollerin dışına çıkabileceğini göstermektedir. Mary E. Braddon'ın Lady Audley's Secret adlı romanı ise, ―sansasyon romanı‖ özelliği ile, fiziksel güzellik gibi geçici değerlere önem vermenin yanlışlığını ortaya koyarak kadın karakterlerinin insan yönlerini öne çıkarmaktadır.ii Anahtar Sözcükler: jinoeleştiri, toplumsal ve özel yaşam, gelişim romanı, sansasyon romanı, sanayi romanı.

{Al-Khafaf Ziead}. {A Gynocritical Study of Gender in the Sub-genres of the Victorian novel: Charlotte Bronte's Jane Eyre, Elizabeth Gaskell's North and South and Mary Elizabeth Braddon's Lady Audley's Secret.}. {Ph.D. Thesis, Ankara {2021}. British women writers from the first half of the nineteenth century wrote not only prolifically but also managed to document and represent the ways in which the women of that time negotiated the dichotomies of the public and private spheres. According to Elaine Showalter, whose theory of gynocriticism informs the research methodology adopted in this thesis, since women's experiences were either undermined in the annals of history or completely ignored, the works of women writers can be a valuable source to learn about their exclusive experiences. For this purpose, the novels North and South by Elizabeth Gaskell, Jane Eyre by Charlotte Bronte and Lady Audley's Secret by Mary Elizabeth Braddon, each belonging to a different genre, were chosen as the subjects of analysis. Along with the need to dissect representations of women, the study also explored whether the three different genres helped these writers to authenticate these representations and experiment with it. Using Showalter's theory of gynocriticism from a cultural perspective, it was found that women writers often chose to narrate their stories in what could be described as a muted discourse. This was a discourse which, despite complying covertly with the expected Victorian norms, perpetuated more nuanced and groundbreaking ideas in overt tones. Furthermore the different genres provided these women writers with more space to reinvent their heroines. North and South, an industrial novel perpetuated the idea of greater female autonomy in the public space with its emphasis on improved working conditions for both men and women. Jane Eyre, a bildungsroman novel with its inherent focus on the ability of self-help and self-education, allowed Jane to overcome most obstacles despite a lack of resources traditionally thought as compulsory for women. Finally, Lady Audley's Secret, a sensation novel, exposed the flaws of valuing superficial beauty thereby humanizing all women. Keywords: gynocriticism, public and private spheres, bildungsroman, sensation, industrial novel