Darbelere giden süreçte medyanın algı inşası: 27 Mayıs 1960 ve 15 Temmuz 2016'nın karşılaştırmalı analizi

Abstract

Türk siyasi hayatındaki darbelerin hazırlanış safhasında, gerçekleştirilmesinde ve sonrasında meşrulaştırılmasında asker, yargı, akademinin yanı sıra en önemli sacayaklarından birisini de medya oluşturmaktadır. 15 Temmuz darbe girişimi öncesi, merkez medya ile 'Fetullahçı Terör Örgütü'nün (FETÖ) medya yapılanması' olarak adlandırılan medya kuruluşlarının ve uluslararası medyanın, bilerek veya bilmeyerek darbe şartlarını oluşturmaya yönelik yürüttükleri algı inşa süreci ile 27 Mayıs darbesi öncesinde yürütülen algı inşa süreci arasında çarpıcı benzerlikler bulunmaktadır. 27 Mayıs öncesinde, dönemin gazetelerinde Menderes yönetimine yöneltilen 'diktatörlük', 'yolsuzluk', 'muhaliflere ve medyaya baskı' gibi suçlamaların 15 Temmuz'a giden süreçte Erdoğan yönetimine de benzer ifadelerle yöneltilmesi dikkat çekicidir. Bu çalışma, darbe süreçlerinin hazırlanmasında, gerçekleştirilmesinde uluslararası ve Türk medyasının oynadığı rolü irdelemektedir. Bu bağlamda, yazılı medya özellikle gazetelerde kamusal rızanın nasıl üretildiği, 'Kamusal Senaryo modeli', Herbert Schiller ve Naom Chomsky'nin medya manipülasyonu analizleri çerçevesinde incelenmektedir. Ulusal ve uluslararası basına yansıyan haber ve yorumların, dönemin tanıklarının hatıralarının yanı sıra Adnan Menderes'in avukatları Burhan Apaydın, Talat Asal, Menderes'in oğlu Aydın Menderes ile yapılan kişisel görüşmelerden elde edilen veriler kullanılmıştır. Yüksek Adalet Divanı'nın, Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu ve Maliye Bakanı Hasan Polatkan hakkındaki idam kararlarının gerekçelerinde delil olarak sunulan uluslararası medyadaki yorumlar ve haberler de kaynak olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada, FETÖ'nün medya yapılanması ile birlikte merkez medya ve uluslararası medyanın da bilerek veya bilmeyerek 15 Temmuz'a giden süreçte, tıpkı 27 Mayıs darbesi öncesinde olduğu gibi, sivil ve demokratik yönetime karşı bir askeri darbenin algı inşa sürecinin parçası olduğu tezi ileri sürülmektedir.

The media is one of the most important pillars of the preparation, execution and justification of military coups in Turkey along with the judiciary and the academy. There are striking resemblances between the information production by the mainstream media, social and print media organizations referred to as 'Gülenist Terror Group's media arm' as well as the international media prior the July 15, 2016 failed coup attempt and May 27, 1960 military coup. It is not a coincidence that labels such as 'dictatorship', 'corruption', 'oppression and pressure on the media' used against the Menderes government before the 1960 coup were also directed against Erdoğan in the lead up to the 2016 coup attempt. This study compares the role of the Turkish as well as the international media in the preparation processes of the May 27 and July 15 coups. Thus, in order to examine how the public consent is manufactured through the print media especially newspapers, 'public scenario model', Herbert Schiller's and Noam Chomsky's insights on media manipulation are utilized in this thesis. In addition to news and commentaries that appeared in the national and international press, the study also makes use of accounts by Burhan Apaydın, Talat Asal who were Menderes' lawyers in Yassıada, Aydın Menderes, one of the sons of Menderes and others, obtained from interviews by the author. Comments and news from the international media, which are presented to the Supreme Court of Justice as evidence for justifying the executions of Menderes and their friends during the judicial proceedings in Yassıada following the May 27th coup d'état is also be used. The thesis argues that the mainstream media, knowingly or unknowingly, has been part of the perception management operation alongside the media arm of the so-called 'Gülenist Terror Group' during the process leading to the July 15, 2016 failed coup, just as it had been before the May 27, 1960 coup d'etat.