Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminin Türk İdari Teşkilatında Yarattığı Değişiklikler: İl İdaresi Kanunu Örneği

Abstract

Türkiye'de 2018 yılından itibaren Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi uygulanmaktadır. ABD'deki başkanlık sistemine benzer özellikler taşıyan Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin kendine özgü denge denetim mekanizmaları vardır. Anayasa değişikliği sonrası Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine uygun olarak Türk idari teşkilatı da sisteme göre şekillendirilmiştir. Hükümet etme fonksiyonunda yapılan değişiklikler doğal olarak merkezi idarenin taşra temsilcilerinin de atanmasına ilişkin usulde, sorumluluk ve temsiliyetinde değişiklikler yaratmıştır. Türk idari yapısı, merkezden yönetim ve yerinden yönetim ilkelerine göre şekillenir. Merkezden yönetim olan devlet tüzel kişiliği, başkent ve taşra teşkilatıdır. Yerinden yönetim kuruluşları ise yer yönünden ve hizmet yönünden yerinden yönetim kuruluşları olarak teşkilatlanır. Başkent teşkilatında alınan kararlar ve yürütülecek milli hizmetler, başkent teşkilatının ülke çapına yayılan kolları taşra teşkilatı tarafından vatandaşa sunulur. Merkezi idarenin taşra teşkilatını temel olarak düzenleyen 1949 yılında kabul edilen 5442 sayılı İl İdaresi Kanunu, günümüze kadar birçok değişiklik yapılarak taşra teşkilatını düzenleyen temel kanun olarak halen yürürlüktedir. Türkiye'de merkezi idarenin taşra teşkilatı il ve ilçe olarak mülki taksimata ayrılmıştır. 2023 yılı itibariyle seksen bir il ve dokuz yüz yirmi iki ilçenin bulunduğu Türkiye'de, illerin başında mülki idare amiri olarak vali; ilçelerin başında mülki idare amiri olarak kaymakam bulunur. Bu mülki idare amirleri merkezden atanmış, başkent teşkilatının taşradaki temsilcileridir. Vatandaşa dokunma, hizmet sunma ve vatandaşın Devlet'e ulaşma konusunda birinci derecede öneme sahip bu yöneticilerin hükümet sisteminin değişmesiyle doğal olarak temsilcisi ve sorumlu olduğu makamlar değişmiştir. Söz konusu tez Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminin Türk idari teşkilatında taşra yönetimine etkilerini ve ortaya çıkan uygulamalarının ilerleyen dönemlerde yapılacak düzenlemeler ile sisteme daha uyum sağlayacağını savunmaktadır.Since 2018, Turkey has implemented the Presidential Government System, which bears similarities to the presidential system in the United States, but with unique mechanisms of balance and control. As a result of constitutional changes, the Turkish administrative structure has been re-shaped in accordance with the Presidential Government System. These changes have had a profound impact on the procedures, responsibilities, and representation of local officials who serve as the central administration's representatives. The Turkish administrative structure is organized around the principles of central and local governance. The central government comprises the State's legal personality, the capital, and provincial organizations, while local governance institutions are organized by geography and function. The decisions made in the capital and the national services to be provided are carried out through the local organizations that extend across the country. The Provincial Administration Law, which was adopted in 1949 and regulates the central administration's local representatives, has undergone numerous changes and remains the basic law regulating local organizations. It divides the central administration's local representatives into provinces and districts, with governors and district governors serving as the local administrative heads, respectively. These local officials are appointed by the center and serve as the representatives of the capital organization in the provinces. As a result of changes to the government system, their roles and responsibilities have been naturally altered, impacting their ability to reach out to citizens, provide services, and ensure that citizens can access the state. Overall, the impact of the Presidential Government System on the Turkish administrative structure has been far-reaching, particularly on the local officials who serve as the primary interface between citizens and the state. These officials now face a new set of responsibilities and challenges, requiring them to adapt to the new political landscape and ensure that they are able to meet the changing needs of their constituents.