Sesi Çevirmek: Just So Stories Eserinin Türkçe Çevirileri Üzerine Bir Çalışma

Abstract

Çocuk yazının kendine has özellikleri, bu alandaki çeviri sürecinde karşılaşılacak belirli zorlukları da beraberinde getirmektedir. Çevirinin diğer alanlarında olduğu gibi, bu alandaki sorunların çözümü için de çevirmenin yaratıcılığına gerek duyulmaktadır. Çocuk kitaplarının en önde gelen özelliklerinden biri de pek çoğunun sesli okunmak üzere kaleme alınmış olmasıdır. Bu bağlamda, söz konusu edebi türde çevirmenin değişmeceli dilin bir parçası olan ses etkilerine yoğunlaşması beklenmektedir. İngiliz şair ve yazar Rudyard Kipling’in ünlü eseri Just So Stories, çocuk yazının bu özelliği için başarılı bir örnek oluşturmakta olup, eserin Türkçe çevirileri de, çeviride karşılaşılan zorlukların analiz edilmesi bakımından pek çok imkan sunmaktadır. Yazarın şairane edebi tarzının, Kipling’in bizzat kendi çocukları için yazdığı ve onlara okuduğu hikayelerin derlemesinden oluşan bu eser üzerindeki yansımaları, “sesli-okuma” özelliklerini, söz konusu eserin ana motifi haline getirme- ktedir. Eser, Türkçe’ye Begüm Kovulmaz tarafından 2007 yılında İşte Öyle Hikayeler ve Rojda Yıldırım tarafından 2012 yılında Kipling’den Çocuklar için Öyküler isimleriyle kazandırılmıştır. Bu çalışma, söz konusu iki farklı Türkçe çevirinin ses etkileri bakımının analiz edilmesini ve karşılaştırılmasını hedefle- mektedir. Ses etkileri tekrarlama, aliterasyon, kafiye, yankı-sözcükler ve diğer seslerden oluşan beş farklı başlık altında incelenmiştir. Newmark (1988) tarafından ses etkilerinin çevirisine özel olarak önerilen çeviri stratejileri, mevcut çalışmadaki çevirmenler tarafından uygulanan stratejilerin incelen- mesi ve karşılaştırılmasında temel oluşturmuştur. Çevirilerde kullanılan söz konusu stratejiler, kaynak metnin estetik mi yoksa anlatımsal amacının mı korunduğunu belirlemek amacıyla incelenmiştir. Seçilen çeviri bölümleri üzerinde gerçekleştirilen incelemeye göre, yerine koyma stratejisinin en çok uygulanan çeviri yöntemi olduğu tespit edilmiştir. Buna göre, Kovulmaz’ın çevirisi kaynak metnin es- tetik işlevi üzerinde dururken, Yıldırım’ın çevirisi daha çok kaynak metnin anlatımsal işlevi odaklıdır. Bu çalışmanın, özelde ses etkilerinin çevirisi, genelde ise değişmeceli dil özelikleri gösteren eserlerin çevirisine ilişkin tartışmalara katkı sunacağına inanılmaktadır.