Bölgesel Kalkınmada Yeni Bir Model: Kalkınma Ajansları ve Türkiye'de Uygulanabilirliği

Abstract

ÖZETUlusal kalkınmanın, çeşitli toplum kesimleri ve bölgeler arasında dengeli bir işbölümü ilegerçekleştirilmesi ve buna paralel olarak kalkınmanın getirilerinin de kesimler ve bölgeler arasındadengeli dağılımı hükümet programları ve kalkınma planlarının en öncelikli konuları arasında yeralmıştır. Ekonomik refahın, toplum kesimleri ve iller, bölgeler arasında, kısacası mekanda dengelidağılımının sağlanması, günümüz toplumlarında sosyal devlet anlayışının bir gereği olarak ortayaçıkmaktadır. Bu politika, aynı zamanda ekonomik ve sosyal uyum ile toplumsal istikrarın önemliunsurları arasında yer almaktadır.Günümüzün gelişmiş toplumlarında, genel büyüme oranı ve ortalama gelir düzeyi kalkınmışlığıntek göstergesi olarak görülmemektedir. Artık bu gelirin nasıl bir yapıda, hangi kesimlerin katkısıylaüretildiği ve kesimler arasında ve mekanda nasıl dağıldığı da gelişmişlik göstergeleri arasındazikredilmektedir. Ayrıca, büyümenin ve gelişmenin sürdürülebilirliği bu hususları dikkate alan biryönetim ve üretim yapısının varlığıyla doğru orantılı görülmektedir. Dengeli dağılımı dikkate almayanyönetim anlayışı ve politikaları, sadece sosyal adaletten uzaklaşmış olmamakta, aynı zamanda istikrarıtemin etmekte de zorlanmakta ve sürdürülebilir bir gelişme performansı yakalayamamaktadır.Türkiye AB'ye giriş süreciyle birlikte uzun yıllardır uygulamakta olduğu teşvik sistemi üzerineoturan bölgesel gelişme politikalarını terk ederek yeni bir uygulama içine girme aşamasındadır. AB'ninbütün aday ülkelere benimsettiği bu yeni yaklaşım; sermayeyi, özel sektörü ve bölgesel rekabeti önplanda tutmaktadır. Bu yeni yaklaşımın temel kurumu Bölgesel Kalkınma Ajanslarıdır. Bölgeselgelişme farklarını ortadan kaldırmayı amaçlayan Bölgesel Kalkınma Ajanslarının ana amacı; hizmetlervererek bölgedeki ekonomiyi canlandırmak, bölgesel yatırımları artırmak, bölge halkının kalkınmayakatılımını sağlamaktır.Küreselleşme ve bilgi toplumuna geçiş sürecinde dünyada yaşanan hızlı ve çok yönlü yapısaldeğişimler sosyal, ekonomik ve yönetsel yapıların da yeniden yapılanma sürecini beraberindegetirmiştir. Küreselleşme süreci, ekonomik rekabete hız kazandırarak, bölgesel ve yerel ekonomilerin deküresel ekonomide birer aktör olarak yer almasını sağlamıştır. Küreselleşme ve beraberinde gelenyeniden yapılanma süreçleri, başta Batılı ülkeler olmak üzere birçok ülkede, yerel/ bölgesel düzeydeyeni düzenleme mekânizmalarının oluşmasına, yasal düzenlemelerin yapılmasına ve yeni yerelekonomik gelişme kurumlarının ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu durum ?yeni bölgeselleşme?kavramı altında ele alınmaktadır.Kırsal kalkınma açısından; kırsal alanda istihdamın artırılması, insan gücü kaynaklarınıngeliştirilmesi, kırsal nüfusun gelirini artırıcı ekonomik faaliyetlerin desteklenmesi, yaşam kalitesininiyileştirilmesi, etkili örgütlenme ve sivil toplum örgütlerinin kalkınma sürecine katılımlarını artırıcıtedbirlerin alınması gereklidir.Ülkemizde de, yeni bölgeselleşme ve beraberinde getirdiği kavramların yerel/ bölgesel gelişmepolitikalarına olan etkileri son dönemde daha net görülmeye başlanmıştır. Bu kapsamda Tezin başlıcaamacı; yeni bölgeselleşme akımının ve bu akımla beraber ortaya çıkan yeni kavramların Türkiye'ninyerel/bölgesel gelişme politikalarına özellikle ?Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu veGörevleri Hakkında Kanun Tasarısı?na ne derece etkisi olduğunu anlaşılır kılmak olacaktır.Kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynaklarınyerinde ve etkin kullanımı sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek sureti ile, ulusal kalkınmaplanı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalara uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak,sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacı ilehazırlanan Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında 5449 sayılı Kanun08.02.2006 tarihli Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.Kalkınma Ajanslarının kurulup faaliyete geçebilmeleri için ihtiyaç duyulan ikincil mevzuatçalışmaları devam etmektedir. Bu çerçevede Kalkınma Ajanslarının Çalışma Usul ve Esasları HakkındaYönetmelik, Kalkınma Ajansları Personel Yönetmeliği ve Kalkınma Ajansları Bütçe ve Muhasebeyönetmeliği çıkarılmıştır.Kalkınma Ajanslarının kuruluş çalışmaları da başlanarak, 06.08.2006 tarihli Resmi Gazetedeyayımlanan 2006/10550 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Adana İli merkez olmak üzere Adana veMersin illerini kapsayan Çukurova ve İzmir İlini kapsayan İzmir Kalkınma Ajansı kurulmuştur.iiiABSTRACTGovernment programs and development plans always give high priority to the realisation ofnational development, throughout the balanced collaboration among the social fractions andequitable distribution of outcomes of development to this social fractions.Providing of economical relief in fair amoung social parts, provinces, and regions is necessityof meaning of social government in the society of these days. This political approach is taken partamong the important components of economical and social harmony and social stability.Increased growth rate and income is not only the sole indicator of development but alsostructure, origin and distribution of this income are important elements of development in themodern societies.Sustainability of growth and development is directly depends on the existence of managementand production structure. On the other hand, management that does not care of fair distribution cannot provide the social equity as well sustainability of development and growth.Regional development approaches depending on subsidies are being abandoned by theTurkish government during the EU accession process. The new approach that EU made all EUcandidate countries to be agreed on, is in favor of capital, private sector, and regional competition.The key point of this new approach is agencies of regional development. The main purpose ofregional development agencies is to increase the regional investments, to provide the contribution ofregional people, and to foster the regional economy.Globalization processes, by provocation of the regional competition made regional and localeconomies as an actor in the global economy. Therefore globalization requires new processes andnew regulations on the regional level. This is called ?new regionalism?.It is vital to take necessary measures targeting the rural areas in order to increase employment,to develop manpower, to support the economic activities increasing the income of rural population,to improve the quality of life, effective organizations, contribution of NGO?s to the developmentprocesses are vital for the rural development.The effects of ?new regionalism? and its accompanying concepts among the regionaldevelopment policies are begun to be seen more clearly in our country. The main purpose of thisthesis in this context, is to make the effects of above mentioned concepts more clear on thelocal/regional development policies of Turkey and especially on ?The Law on the Establishment,Coordination and Duties of Development Agencies?The Law no 5449 on ?The Establishment, Coordination and Duties of DevelopmentAgencies? is prepared for the purpose of developing the cooperation between public, private andnon governmental organizations, providing the proper and effective usage of resources, speeding upand providing the sustainability of regional development in conformity with the principles andpolicies in the national development plans by motivating the regional/local potential, d creasing thediscrepancy in the development in and among the regions. It is published in Official Gazette no5449 on 08.02.2006 and come into force.The studies on the secondary legislation that is needed for the establishment and operation ofDevelopment Agencies are continuing. Regulation of working procedure and principles ofDevelopment Agencies, Personal regulation of Development agencies, and budgetary andaccountancy regulation of Development Agencies have come into force.Adana Development Agency for the provinces of Adana and Mersin, and İzmir DevelopmentAgency for the province of İzmir have established with the decision of Cabinet of Ministers that ispublished in the Official Gazete no 2006/10550 on 06.08.2006.iv