Devrim sonrası İran'ın değişen dış politika algılaması

Abstract

11 ÖZET DEVRİM SONRASI İRAN'IN DEĞİŞEN DIŞ POLİTİKA ALGILAMASI İslam devrimi sonrası, ana görüşler devrim ihracı ve tüm dünyadaki Müslümanların hamisi olmaktı. İdealistler jeo-stratejiye ters olan islami bir dış politika uygulamak istiyorlardı. Onlar bir İslam ülkesinin dış siyasetini adalet, iyi niyet ve islami esasların yönlendirmesi gerektiğine inanıyorlardı. Bu görüşün taraftarları, uluslar arası alanda, büyük güçlerin hakimiyetini reddedip, kendilerinde gerçekleşen devrim gibi, devrimlerin gerçekleşmesi için islami özgürlük hareketlerine ve ezilmiş halk hareketlerine maddi ve siyasi destek verilmesi gerektiğine inanıyorlardı. Diğer taraftan realistler, diğer ülkelerle özellikle büyük güçlerle barışçıl ekonomik ve diplomatik ilişkilerinin geliştirilmesini vurgulamaktaydılar. Uluslar arası seviyeden daha çok ulusal seviyede yoğunlaşmaktaydılar. Bu araştırmanın ilk bölümünde, İslam devriminin tarihsel gelişimi ve ilk dönem liberaller ve ruhaniler arasında ki çatışma incelenecektir.Mehdi Bazargan hükümeti devrim ihracı felsefesine ve büyük güçlere meydan okumaya inanmıyordu. Amerika Birleşik Devletleri de dahil batı ülkeleri ile iyi ilişkiler kurmak istiyordu. Fakat Ayetullah Humeyni taraftarlarının Amerikan Elçiliği'ni işgal etmesiyle, Bazargan hükümeti istifa etmiş ve ruhaniler İran'da hakim olmuşlardır. Yine bu bölümde, İran anayasal yapısı ve dış politika üzerinde etkili kurumlar hakkında bazı bilgiler verilmiştir. İran-Irak arasındaki toprak sorununun tarihsel geçmişi hakkında bazı bilgiler verilmiştir. İkinci bölümde, devrim sonrası ilk on yılda 'ne doğu ne batı' ve 'ümmet' siyasetinin dış politikada uygulanması süreci değerlendirilmiştir. Bu dönemde iki farklı grup olsa da, esas mücadele coğrafi sınırlar yerine ideolojik sınırın islami ideolojinin yayılması ve devrim ihracı söylemleri üzerinde gerçekleşmekteydi. Ayetullah Humeyni 'nin vefatıyla Rafsancani iktidara gelmiş, savaşın bitimiyle dış tehditler azalmıştır. Sovyetler birliği'nin çöküşüyle, İran'ın çevre koşulları değişmiştir. Bu bölümde İran'ın Avrupa Birliği, Türkiye ve arap devletleri ile olan ilişkileri de değerlendirilmiştir. Üçüncü bölümde, Hatemi'nin sivil toplum ve çoğulculuk söylemi ile iktidara gelmesiyle, dış politikada yeni etkenler girmesi incelenmiştir. 11 Eylül saldırıları sonucu İran'ın uluslar arası politikada ki konumu ve bunun dış politikasına etkisi değerlendirilmiştir. İran'ın Avrupa Birliği ile olan ekonomik siyasi ilişkileri ve İran nükleer enerji siyaseti de bu bölümde incelenmiştir. Sonuç bölümde ise, İran'ın iç politikada ki gelişmeleri ve bunun İran dış politikasına ve bölgeye muhtemel etkileri değerlendirilmiştir.Ill ABSTRACT THE CHANGE OF UNDERSTANDING IN THE FOREIGN POLICY OF IRAN AFTER THE REVOLUTION In the aftermath of the islamic revolution of Iran, the main approaches are exporting the revolution and being the representative and the protactor of the all muslims in the world. Idealists assign greater priority to implenting the islamic foreign policy as opposed to geostrategy. They believe the foreing policy of an islamic country must depend on justice,goodwill and islamic standards guide the foreign policy. The proponents of this idea of thinking reject the superiority of internatinonal powers, instead they mention that the islamic republic could organize and set in motion revolutions similar to what it experienced and thus give material help and political support to islamic freedom movements that defend the initiatives of the oppressed people of the world. On the other part, the realists stres the maintenance of peaceful and diplomatic and economic relations with other countries and especially with their neighbors and with the great powers. They focus more on the national level instead of the international level. In the first part of this research, Some historical background of the islamic revolution is given and examined the power struggle between clerics and the liberals. The interim government of Mehdi Bazargan did not believe the theory of exporting the revolution and challenging the great powers. He wanted to establish good relations with the western countries included United States of America. But supporters of the Ayetullah Humeyni invaded the U.S. embassy and aftermath Bazargan government assigned, clerics and supporters took power in Iran. In this part, Some basic knowledge of the constutional structure and the institutions that has power on the foreign policy of Iran are given. Historical background of the disputes between Iran and Iraq is also given and some basic informations are given about the territorial disputes between the two countries. In the second part, the first decade after the revolution is evaluated and the efforts of adopting main policy of this term 'neither east, nor west' and 'Ummah'. In this term, despite the difference between the two groups, the main stream of the struggle the spread of the Islamic ideology and the export of the revolution together with its slogans and the replacement of geographic borders with ideological borders. Hashemi Rafsanjani took power after the death of Ayetullah Khomeini, with the end of war external threats minimized. After the collapse of the Soviet union, the environmental condition of Iran was changed. The independent states in the central Asia entered Iran's geo-economic and geo-political zones. The relations of Iran with these states, EU, Turkey and Arab states also examined in this part. In the third part, with the election of Khatemi, slogans such as the civil society and pluralism were put to the force in the domestic politics, introducing the new elements to the foreign policy is evaluated. In this term international cooperation increased in the context of kindly relations and mutual trust. The theme of dialogue of civilizations in multilateral context and the Khatemi's slogan of political and cultural pluralism in the domestic politics resulted in the development of a positive outlook Iran in the international politics. In conclusion, we evaluate today's' domestic politics of Iran and its probable affects to her Foreign policy and to the region.