Tanzimat sonrası, Osmanlı Rumeli vilayetleri hükümet konaklarında ideoloji ve erk'in mimari temsili (1839-1922)

Abstract

Bu tez, Tanzimat Fermanı sonrası Osmanlı Devleti'nin Rumeli Vilâyet merkezlerinde yeni bir anlayış olarak ortaya çıkan ve devletin kentsel mekâna en önemli müdahalesi olan hükümet konaklarını konu etmektedir. Kentsel mekân üzerindeki değişimin göstergesi olan hükümet konakları, Tanzimat'ın siyasi alandaki reformlarının bir uzantısıdır. Genellikle kent merkezinde mimarî özelliğiyle devlet otoritesinin ve gücünün göstergesi konumunda kurulan hükümet konakları, siyasal iktidarın geleneksel yapıdan uzaklaşarak ideolojik alanda önemli bir değişikliğe uğradığını bu kamu yapılarıyla göstermiştir. 1864 Vilâyet Nizamnâmesi sonrası hükümet konağının, taşıdığı sembolik değer ve yerine getirdiği işlevler açısından da, devlet-toplum ilişkilerinin kentin görünümünü ve kentsel yaşamı nasıl değiştirdiği görülmektedir. Tezin kapsamı Osmanlı dönemi (1839-1922) Rumeli vilâyet merkezlerindeki yönetimin erk ve ideolojisinin temsil mekânları olan hükümet konakları ile sınırlıdır. Arnavutluk, Bosna-Hersek, Bulgaristan, Kosova, Makedonya ve Yunanistan'ı içeren bölgede, incelenen döneme ait Rumeli vilâyet merkezlerinin sayısı on birdir. Bu merkezler; Bosna (Bosna-Hersek), Cezâir-i Bahr-ı Sefid (Kal'a-i Sultaniyye/Çanak-kale, Midilli, Sakız, Rodos/Yunanistan), Edirne, Girit (Hanya, Kandiye/Yunanistan), İşkodra (Arnavutluk), Kosova (Priştine/Kosova, Üsküp/ Makedonya), Manastır (Ma-kedonya), Prizren (Kosova), Selânik (Yunanistan), Tuna (Rusçuk/Bulgaristan) ve Yanya (Yunanistan)'dır. Tezde incelenen zaman diliminin özelliği, çağdaşlaşma arayışının getirdiği hızlı siyasi dönüşümlere sahne olmasıdır. Bu dönemde ilk defa olarak şehir plânlamasıyla ilgili kanun ve yönetmelikler, şehir tasarımı ve yeni üsluplarda inşa edilen hükümet konağı binalarıyla mimaride siyasi bir görünürlük amaçlanmıştır.

This paper debates government offices which have emerged as a new understanding in Rumeli Provincial centers of Ottoman State and represented the most significant intervention by the state in urban areas. The government offices which represent the change experienced in the urban areas are an extension of Tanzimat (Reforms) in the political sphere. It is observed how the government offices, following Provinces Ordinance of 1864, had changed the relation between the state and society as well as visual appearance of the city and its urban life, in terms of symbolic value they bear and functions they fulfill. The scope of the thesis was limited to the houses of the government which were the representative venues of the ruling and ideology of the Ottoman era (1839-1922) administration in the Rumeli Vilayet centers. The number of Rumelia vilayets in the region of Albania, Bosnia-Herzegovina, Bulgaria, Kosovo, Macedonia and Greece, is eleven. These centers; Bosnia (Bosnia-Herzegovina), Cezayir-i Bahr-i Sefid (Kal'a-i Sultaniye/ Çanakkale, Mytilene, Chios, Rhodes/ Greece), Edirne, Crete (Chania, Heraklion), Kosovo (Prishtina/ Kosovo, Skopje/ Macedonia), Manastır (Macedonia), Prizren (Kosovo), Thessaloniki (Greece), Tuna (Rousse/ Bulgaria) and Yanya (Greece). The characteristic of the time period examined in the thesis is that it is the scene of rapid political transformations brought about by the search for modernization. For the first time in this period, it was aimed to have a political visibility in architecture with the laws and regulations related to city planning, city design and government building constructions built in new styles.