Opera Librettosunun Türkçeye Çevirisi Üzerine Bir İnceleme

Abstract

Opera kelimelerin ve müziğin gücüyle duyguları ifade eden bir sanat dalıdır. Bu çalışmada, opera librettosunun Türkçe'ye çevirisinin önemli yönleri ve kriterleri tartışılacak ve çoğuldizge kuramı çerçevesinde hangi yıllarda hangi eserlerin kimler tarafından çevrildiğine değinilecektir. İlk olarak operanın Avrupa'daki gelişimine kısaca göz atılacaktır. Daha sonra, Osmanlı İmparatorluğu'nda ortaya çıkışı ve Batılı değerler doğrultusunda yeniden kurulan Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yıllarındaki gelişiminden bahsedilecektir. İkinci olarak, opera librettosu karma metin olarak ele alınacak ve bazı kuramsal yaklaşımlar tartışılacaktır. Çoğuldizge kuramı ışığında libretto çevirisinin ve çevirilmiş opera librettosunun Osmanlı ve Türk edebi çoğuldizgelerindeki yeri tartışılacaktır. Sonra, Ankara Opera ve Bale'sinde çalışan beş opera sanatçışı ile yapılan 'tarama' metodundaki birebir görüşmelerin sonucu, alanın kuramcılarından elde edilen bilgiler doğrultusunda tartışılacaktır. Anahtar Kelimeler: libretto çevirisi, opera çevirisi, çeviride söylenebilirlik, Çoğuldizge kuramı, opera çevirisi, üstyazı

Opera was created in order to express emotions via the power of words and music and this thesis discusses the criteria and the important aspects of opera libretti translation into a target language, in this case, into Turkish. Moreover, the operas that have been translated, their translators and the years when they were translated shall also be put forward. In this study, first, the surfacing of opera in Europe shall be looked into briefly and then its emergence in the Ottoman Empire due to the Westernization process and development in the early years of the Republic of Turkey due to forming a new country of Western values, culture and understanding shall be mentioned. Secondly, some theoretical approaches to translating opera libretti in terms of hybrid-text type and the location of translation and translated opera libretti in the Ottoman and Turkish literary polysystem from the point of Polysystem theory shall be discussed. Then, the results of the interviews which were in 'survey' design method and carried out by five opera performers working in Ankara State Opera and Ballet shall be discussed in light of the information gained from the scholars and theoreticians of the field. Key Words: opera translation, libretto translation, singability in translation, Polysystem theory, hybrid text, surtitling