Türkiye'de İslamcı hareket: Gelişimi, ilişkileri, ayrılıkları ve dönüşümü

Abstract

Türkiye'de İslamcılık düşüncesi, Osmanlı Devleti'nin Batı'nın gerisinde kalması ve yanlış Batılılaşma yapıldığı gerekçesiyle devleti kurtarmak adına bir grup İslamcı aydın tarafından geliştirilmiştir. Osmanlı Devletinin yıkılmasıyla onun mirası üzerinde kurulan yeni Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucu kadroları devleti laik esaslar üzerine kurduklarından dini kamusal alandan çıkarmışlardır. Bu kadrolar, laik reformları gerçekleştirmek için İslamcıların muhalefetini önlemek amacıyla sert yasal tedbirler almışlar, dini yaşam biçimlerine ve dini sembollere yasaklar getirmişler ve topluma milli bir din dayatmışlardır. Buna karşılık İslamcılar, bu uygulamalara yerel düzeyde karşılık vermişler ancak başarılı olamamışlardır.1924-1950 arası dönemde hemen tüm dini yaşam alanları kısıtlandığından İslamcı aktörler geri çekilmişler ve informal yollarla özellikle dini eğitim ve kültürel alanda gizli faaliyetlerde bulunmuşlardır. Bu dönemde özellikle Nurculuk ve Süleymancılık hareketleri halk tabanında karşılık bularak cemaat oluşumu sürecini başlatmışlardır. Türkiye'nin 1945'ten itibaren çok partili sisteme geçmesiyle oluşan nisbi özgürlük ortamından yararlanan İslamcı aktörler, faaliyetlerini artırarak güçlenmeye başlamışlardır. Gazete ve dergilerle başlayan bu süreç, 1960'ların sonlarından itibaren müstakil bir İslamcı partinin kurulmasıyla siyasal, sosyal, ekonomik ve kültürel alanda yaygınlaşmıştır.İslamcılık, 1950'den sonra uluslar arası İslamcı hareketlerden de etkilenerek, çeşitlenmiş ve güçlenmiştir. Siyasal İslamcılığın çekim merkezi oluşturduğu bu süreçte cemaat ve tarikat ağları ile radikal İslamcılık arasında geniş bir düzleme oturan İslamcı aktörler hem sistemle hem de kendi aralarında uzlaşma ve çatışmalar yaşamışlardır. İslamcı hareketi, ideolojik merkezinin en büyük tehlikesi olarak gören Kemalist'ler ise onu durdurmak için birçok kez hukuksuz yollara başvurmuşlardır.Sonuçta İslamcı hareket, ulusal ve uluslar arası gelişmelere paralel olarak ve toplumsal dinamiklere göre büyük bir değişim ve dönüşüm yaşamıştır. Bu çalışmada, İslamcı hareketin sebep-sonuç ilişkisi içinde ve toplumsal hareket yaklaşımları çerçevesinde gelişim nedenleri, önemli aktörleri, sistemle ve kendi aralarındaki ilişkileri, ittifakları, çatışmaları ve etkileşimleri araştırılmıştır.Anahtar Sözcükler1.İslamcılık2.Kemalizm3.İslamcı Hareket4.Çatışma5.Dönüşüm

The Islamic thought in Turkey has been developed by a group of Islamic intellectuals to stop the Ottoman Empire from collapsing due to underdevelopment and inaccurate modernisation policy and to save the nation through an Islamic referenced restoration strategy. Forming a secular state upon the heritage of the Ottoman Empire after her fall, the formers of the new Turkish Republic excluded Islam from public territory. This team introduced harsh legal measures to avoid the opposition of the Islamists against the secular reforms to be performed and also banned their lifestyles and religious symbols and tried to apply a national belief of their own replacing original Islam. The Islamists countered them through local attempts but were unsuccessful.During the 1924-1950 period, the Islamists withdrew because almost all religious practices were banned and they started to provide informal religious training and cultural activities underground. The Nur and Suleymanist movements were the primary movements who took the initiative in this context and formed their bloc which gained support from the conservative community. Taking advantage from the relatively low liberty era following the recognition of the multi-political system, the Islamists increased their activities and strengthened their power. Emerging with newspapers and magazines, this process gave the opportunity to form an individual Islamic party, formal and nonformal educational and cultural institutions, NGO?s and business organisations which in all pervaded the Islamic sphere in the nation.The Islamic movement, influenced by national and international Islamic activities, gained variety and power after the 1950?s. Political Islam being the gravity centre for all, the Islamic actors were installed between many religious blocs and sects from moderate to radical Islamic groups which were in accordance as well as in conflict between themselves and also the state. Considering the Islamic movements as the most dangerous threat for its ideological centre, the Kemalists tried to avoid them in terms of illegal means.Eventually, the Islamic movement went through a variation and transformation process parallel to domestic and international developments and social dynamics. In accordance with the social movement approaches, this study seeks the cause-effect relation behind the development of the Islamic movement in Turkey; its main actors, the relations, disputes, conflicts, alliances and the interaction between the system and themselves.Key Words1.Islamism2.Kemalism3.Islamic Movement4.Conflict5.Transformation