Erken Dönem Ebeveynlik Desteği: Anne Duyarlığı ve Güvenli Bağlanmayı Arttırmaya Yönelik Müdahale Programı Uygulaması

Abstract

Previous research has shown that caregiving behaviors that are ‘sensitive’ can be increased through positive feedback based systematic interventions. This project aims to adapt, implement, and empirically test the effectiveness of the VIPP: Video-Feedback Intervention to Promote Positive Parenting (Juffer et. A., 1993; 2008), which has been shown to be highly effective in a vast number of studies in enhancing positive parenting practices and maternal sensitivity in the Western cultures. First, interveners were certified through training and the translation of the manual, tests and other related documents were completed, and then the research was conducted in two major cities of Turkey, Ankara (n = 76) and İstanbul (n = 27) for two years. Mothers (N = 103) were coming from low-SES backgrounds. Using a randomized control trial design, mother-child dyads were randomly assigned to the intervention (n = 63) and control (n = 40) groups. A number of video recordings, observational assessments, and self-report measures were employed in the periods of pretest, posttest, and follow-up. Maternal sensitivity and child’s attachment security were assessed through observation-based measures. Mothers were also asked to complete a set of self-report measures assessing child temperament and psychological adjustment as well as their parental stress, relationship satisfaction, and own attachment orientations. Results have shown that mothers and children in the intervention and control groups were not significantly different in terms of their basic characteristics in the pretest. GLM Repeated Measures analyses using 2 factor (intervention X control) X 3 time (pretest, posttest and follow-up) yielded significant differences on three out of 10 main outcome variables. Specifically, interaction effects were significant on Ainsworth Sensitivity Scale, self-reported maternal attitudes toward sensitivity, and marital satisfaction, indicating that mothers’ sensitivity and related attitudes were positively changed and their marital satisfaction were enhanced following the intervention. Additional analyses that were conducted comparing the pretest and posttest as well as pretest and follow-up measures within the control and the intervention groups separately, suggested that the levels of maternal sensitivity measured by the MBQS, and the child attachment security measured by the AQS have increased in the intervention group in the posttest and follow-up periods. Moreover, children’s internalization problems significantly decreased in the intervention group. Finally, to better understand the effectiveness of the VIPP, potential risk groups (High Risk vs. Low Risk) were created using the median split on a number of variables, such as the level of psychological symptoms and attachment avoidance. The findings suggested that compared to the control group, mothers who were categorized in the high-risk groups benefited more from the intervention. Overall, xi results have demonstrated that the effectiveness of the VIPP application had a moderate effect size and may have higher effect size if it is applied to the mothers from disadvantaged groups. The limitations of the study, suggestions, and directions for both future interveners and researchers were discussed. In sum, within the scope of the current project, an effective intervention instrument targeting to enhance maternal sensitivity and child security in the early years of children in Turkey has been adapted and validated as well as a number of measures were provided for the future interveners and researchers in this arena.

Geçmiş araştırmalar ‘bakıcı ya da anne duyarlığı’ olarak bilinen ilgi-bakım davranışlarının pozitif geri bildirime dayalı sistematik bir müdahale (yönlendirme) ile arttırılabileceğini göstermiştir. Bu projenin amacı pozitif ebeveyn davranışlarını ve anne duyarlığını artırmaya yönelik olarak Juffer ve arkadaşları (1993; 2008) tarafından geliştirilen ve yüksek düzeyde etkiye sahip olduğu pek çok çalışmada gösterilmiş olan bireysel video-geribildirime dayalı müdahale programının (VIPP; Video-Feedback Intervention to Promote Positive Parenting) Türkiye’ye uyarlanması, uygulanması ve etkisinin görgül olarak test edilmesidir. Sertifikalı uygulayıcı eğitimlerini takiben ilgili uygulama kılavuzu, ölçüm araçları ve ilgili diğer dokümanlar Türkçeye çevrilmiştir. İki yıl süren bu araştırmaya Ankara (n = 76) ve İstanbul’un (n = 27) görece düşük gelir ve eğitim düzeyine sahip seçilen toplam 103 anne-çocuk çifti katılmıştır. Müdahale (n = 63) ve kontrol (n = 40) gruplarına seçkisiz olarak atanan anne_x0002_çocuk çiftlerinden öntest, sontest ve 3-6 ay sonra izleme aşamalarında video kayıtlarına, gözlemlere ve anne beyanına dayalı ölçümler alınmıştır. Anne duyarlığı ve çocuğun güvenli bağlanması video kayıtlarının çözümlemesine dayalı gözlem ölçümleriyle alınmıştır. Ayıca annelere uygulanan kapsamlı bir ölçek bataryası ile hem çocukların mizacı ve psikolojik uyumu, hem de kendilerinin ebeveyn stresinden, ilişki doyumuna ve bağlanma yönelimine kadar, uygulanan programın etkisi ile ilişkili olabilecek özellikleri her üç aşamada da ölçülmüştür. Bulgular öntest aşamasında müdahale ve kontrol grubundaki anneler ve çocuklar arasında ölçülen temel özellikler bakından bir farklılık olmadığını göstermiştir. Karışık desenli tekrarlı ölçüme dayalı 2 faktör (müdahale ve kontrol) X 3 zaman (öntest, sontest, izleme) grup içi faktör etkisinin incelendiği on temel değişkenin üçünde faktör X zaman ortak etkisin anlamlı olduğunu göstermiştir. Ainsworth Anne Duyarlık Ölçeği ile gözleme dayalı olarak ölçülen duyarlık düzeyinde, duyarlığa ilişin tutumlarda ve evlilik doyumda müdahale grubundaki annelerin kontrol grubundaki annelere oranla olumlu yönde değişim gösterdiği bulunmuştur. Yapılan ek analizlerde öntest-sontest ve öntest-izleme karşılaştırmaları yapılmış ve müdahale grubundaki annelerin önteste oranla sontest ve izlemede Anne Duyarlığı Sınıflama Sistemi (ADSS) ile ölçülen duyarlığında ve Bağlanma Davranışı Sınıflama Seti (BDSS) ile ölçülen çocukların bağlanma düzeyinde anlamlı artışların olduğunu gözlenmiştir. Ayrıca, çocukların içselleştirme sorunlarında azalmanın olduğunu bulunmuştur. Bakım verme yönünden riski düşük ve yüksek olarak oluşturulan anne grupları üzerinde yapılan analizlerde ise, müdahale grubundaki riski yüksek olan annelerin programdan daha fazla yararlandıkları gözlenmiştir. Bulgular, genel olarak, uyarlanan pozitif geri bildirime dayalı müdahale programının orta düzeyde etki genişliği içinde etkili olduğunu ve dezavantajlı gruplar üzende daha yüksek düzeyde etkiye sahip olabileceğini göstermiştir. Araştırmanın sınırlıkları tartışılmış ve uygulamacılar için ayrıntılı önerilerde bulunulmuştur. ix Özetle, bu proje kapsamında Türkiye’de erken dönemde anne duyarlığını ve çocukların güvenli bağlanmasını artırmaya yönelik etkili bir müdahale programı uyarlanmış ve ilgili alanda çalışan uygulamacılar ve araştırmacılar için çok sayıda ölçüm aracı kazandırılmıştır