Türkiye Ekonomisinin Makroekonomik ve Sosyo-Politik Açıdan İncelenmesi (1923-2023)

Abstract

Ekonomilerin değerlendirilmesi ülkelerin gidişatları hakkında fikir vermesinin yanında uluslararası saygınlıklarının belirlenmesinde de etkili olmaktadır. Bu sebeplerden, ekonomik değerlendirmelere özel önem atfedilmektedir. Bu tür incelemeler sıklıkla büyüme oranı, işsizlik oranı ve enflasyon oranı gibi makroekonomik göstergelerden yararlanılarak gerçekleştirilmiştir. Diğer taraftan ekonomilerin gerçek anlamda değerlendirilebilmesi için uzun dönemli bir bakış açısı gerektiğinden sürekliliği sağlamak ve kapsamı geniş tutabilmek büyük öneme sahiptir. Bu süreçte; makroekonomik faktörlerin yanında, dış dünyadaki gelişmeler, coğrafya, dil, din, etnik ve örf adetler gibi pek çok faktör etkili olabilmektedir. Ancak bunlardan hiçbirisi (makroekonomik faktörler hariç) sosyo-politik yapının temelini oluşturan kurumsal faktörler kadar ekonomilerin gelişimleri üzerinde etkili değildir. Bir ülkede mülkiyet hakları, ifade özgürlüğü, basın özgürlüğü, yargı bağımsızlığı ve ekonomik-sosyal-politik alandaki fırsat eşitlikleri genişlediği ölçüde kurumsal kalitenin arttığı ve bunun da ekonomik işleyişe olumlu yansıyabileceği öngörülmektedir Yapılan saptamalar, Türkiye ekonomisin doğru şekilde değerlendirilebilmesi için, makroekonomik ve sosyo-politik performans ölçümlerinin yapılmasının gerekliliğini göstermektedir. 1924-2023 dönemi için makroekonomik performansın ölçülmesi noktasında makroekonomik performans endeksi (MPE), sosyo-politik performansın ölçülmesinde ise sosyo-politik performans endeksi (SPE) oluşturulmuştur. İncelemeler sonucunda elde edilen bulgular, Türkiye’de tatmin edici ve kalıcı bir ekonomik başarıya ulaşmak için sadece makroekonomik istikrarı sağlamanın yeterli olmadığını ortaya koymaktadır. Çoğu zaman \"istikrar\" temel hak ve özgürlükleri ve sosyo-ekonomik adaleti (örneğin gelir dağılımını) zayıflatarak gerçekleştiğinden etkisi genellikle geçici olmuştur. Tersi durumda ise gelişim içerisindeki sosyo-politik yapıdaki gelişimlerle beraber edinilen makroekonomik kazanımların ekonomik görünümü sağlamlaştırdığı gözlemlenmektedir.